Opiniepeilers allerhande lieten ons weten dat we met z’n allen geen al te hoge dunk hebben van onze politici en van al die politieke partijen die al diverse decennia het land besturen. Of ze dat nog wel écht doen is dan nog maar zeer de vraag, zeker nu blijkt hoeveel geld overheden allerhande besteden aan consultancy. Net raakte bekend dat de Vlaamse regering de voorbije vier jaar anderhalf miljard betaalde aan die externe consultants. Het zal niet lang duren vooraleer ook de andere beleidsniveaus van ons land zullen moeten toegeven dat we geregeerd worden door een consultocratie. Er zijn ook advocatenkantoren die in deze groeimarkt hun deel opeisen. Het is misschien tijd dat de balie zich eens bezint over de vraag of al dat ‘geconsulteer’ steeds te verzoenen valt met de deontologische plichten van de advocaat.

De voorbije dagen werd duidelijk dat de promotieploeg van de gevierde romancier Ilja Leonard Pfeijffer Vlaanderen en Nederland moet warm maken voor iets wat zich aankondigt als het nieuwe magnum opus van de schrijver. Het boek Alkibiades (genoemd naar de Griekse politicus uit de 5de eeuw v.C.) is nog niet op de markt, maar alle kranten in Vlaanderen en Nederland publiceerden bijzonder lezenswaardige interviews met de schrijver, met de interessantste neerslag in De Morgen (‘veel mensen gebruiken hun stemrecht als een boze tweet’, DM 20 mei). Peijffer merkt op dat de symptomen die in het Athene van toen hebben geleid tot de val van de democratie angstaanjagend herkenbaar zijn. Verwijzend naar de stellingen van Protagoras ziet hij drie mogelijke staatsvormen: ofwel heeft één persoon de macht, ofwel een beperkte groep, ofwel iedereen. Dat noemen we respectievelijk monarchie, aristocratie en democratie. Elk van die vormen heeft een negatieve pendant. De monarchie kan in tirannie ontaarden, een aristocratie in oligarchie (wanneer de groep machthebbers meer oog heeft voor hun eigen privileges dan voor de publieke zaak) en de democratie in wat de Grieken “ochlocratie” noemen. Dat laatste is dan het bewind van de massa, waarbij populisten de macht grijpen en wat er dan weer toe leidt dat uiteindelijk weer één man de macht zal komen.

Interessant is dat Peijffer de vergelijking maakt met de huidige samenleving. “Dezer dagen wordt de democratie inderdaad als vanzelfsprekend beschouwd. Meer zelfs, ze wordt als een reden gezien om rechten op te eisen. We lijken vergeten te zijn dat een democratie ook verplichtingen met zich meebrengt. De plicht om je te informeren bijvoorbeeld, en op de hoogte te zijn. (…) Daarnaast moet je als burger ook beseffen dat je een onderdeel bent van de staat. Dat je dus niet altijd, op elk moment van de dag, uitsluitend belang moet hechten aan je eigen individuele vrijheid omdat je nu eenmaal deel uitmaakt van een samenleving”.

Wat Peijffer in zijn interviews zeker al heeft bewerkstelligd is de maatschappelijke relevantie van zijn boek aantonen. Van zodra het boek in de handel is zullen het dus korte nachten worden om zich doorheen de ca. 1.000 pagina’s te worstelen. Hopelijk vinden ook de beleidsmakers de tijd om tussen hun proefballonnetje, tweeterdebatten en door debatfiches opgefokte pseudodebatjes door na te denken over de toekomst van onze samenleving.

Intussen maakt de Vlaamse advocatuur zich klaar voor de verkiezing van een nieuwe raad van bestuur van de Orde van Vlaamse Balies. Iedere advocaat kreeg per mail een oproep om zich kandidaat te stellen, maar helaas zullen de kandidaten allicht weer uit een kleine bubbel komen. Hopelijk durven enkele jongeren het toch aan om de stap te zetten en wat disruptief aan de boom te schudden.

Met Protagoras in gedachten kan men zich de vraag stellen wat die bestuursvorm precies is. Het ziet er niet naar uit dat er bij de OVB een gevaar is voor populistische ocholocratie. Is het in de Protagorese indeling eigenlijk wel een democratie, want het bestuur wordt verkozen via een getrapt systeem (de algemene vergadering bestaat uit rechtstreeks verkozen leden, aangevuld met stafhouders en vice-stafhouders). Het is veeleer een bestuur van een beperkte groep (een aristocratie zo u wil), waarbij we dus uit de door Peijffer verhaalde Griekse geschiedenis onthouden dat die kan ontaarden in een oligarchie. Het gevaar is dus dat bestuurders meer bezig zijn met zichzelf dan met het algemeen belang. In dat opzicht kan de zelfpromotie van de afgelopen weken op sociale media voor een verkeerde perceptie zorgen.

Maar zoals Peijffer al benadrukte: ook wie zich niet betrokken voelt met de OVB moet de verkiezingen volgen. Want als een advocaat zich niet met de OVB inlaat, moet die wel beseffen dat de OVB dat wel met de advocaat doet.

Hugo Lamon

Lees hier eerdere columns van Hugo Lamon

Op de hoogte blijven van alle nieuwigheden binnen de juridische en fiscale wereld?
Volg Jubel.be op LinkedIn