Dit weekend publiceerde De Standaard beklijvende interviews met minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden en met de voormalige staatssecretaris van Begroting Eva De Bleeker. Ze maakten beiden een harde analyse van de politieke zeden. “De Wetstraat is een omgeving waarin kwetsbaarheid, twijfel en empathie als zwaktes gezien worden. Er wordt met spierballen gerold. Ik ben ervan geschrokken hoeveel er gebruld wordt” weet Eva De Bleeker te vertellen en ze vervolgt: “De politiek in het algemeen is nog altijd uitgesproken mannelijk. Het nachtelijk vergaderen, die harde toon van de tussenkomsten, nooit emoties tonen. Die worden als zwak afgedaan. Nooit zeggen dat je eens iets niet weet, of dat je iets moet opzoeken. Alles moet ferm en affirmatief zijn. Twijfel is uit den boze”.

Ook de minister van Binnenlandse Zaken is niet mals voor het politieke milieu: “Alles wat ze zeggen over de politiek is waar en het is nog tien keer erger. Wat ik achter de schermen meemaak, verschilt wezenlijk van wat iedereen op televisie ziet. (…) Politieke akkoorden worden te veel beoordeeld op of je er zelf mee kunt scoren, in de plaats van of de samenleving er beter van wordt.” Ook zij vindt het politieke klimaat te mannelijk. In veel relaties ontstaat verbinding vanuit kwetsbaarheid, maar dat is niet het geval in de politiek. “Als je fouten toegeeft in de Wetstraat, is dat een groot drama en wordt dat gebruikt.”

Machiavelli (die leefde van 1469 tot 1527) wist in zijn Il Principe al dat “strijd niet kan worden vermeden en slechts kan worden uitgesteld in het voordeel van de ander”. De ruwheid die daarmee gepaard gaat is voor hem onvermijdelijk, maar de politiek lijkt met haar oude machtspatronen steeds verder af te staan van wat er bijvoorbeeld in het bedrijfsleven gebeurt (waar er al langer aandacht is voor work-life balance en agressieve en toxische werkomgevingen). De kritiek op de hardheid van het politieke spel is overigens geen typisch Belgisch fenomeen. Zo geeft In Nederland bijvoorbeeld de partijleider van de links-liberale partij D66 Sigrid Kraag er de brui aan omdat de politiek een “te zware wissel getrokken heeft op haar gezin”. Ze wordt al een tijd ernstig bedreigd en zwaar beveiligd.

Het zijn signalen die tot bezinning moeten aanzetten, willen we vermijden dat bekwame en gedreven politici verpletterd worden door de cynici. De burgers die de samenleving vormen, zijn zelf soms hard en zonder mededogen.

Gedurende zeven maanden heeft het Brusselse assisenhof zich gebogen over de terroristische aanslagen in de luchthaven van Zaventem en het metrostation van Maalbeek. Juryleden moesten maandenlang de terreur en zijn gevolgen onder ogen te zien en werden daarna achttien dagen afgezonderd van de buitenwereld om een oordeel te vellen. We hebben als samenleving aan die juryleden, maar ook aan de beroepsrechters die hen bijstonden, een wel erg rauwe wereld voorgeschoteld. En terloops: de veroordeelden waren allemaal mannen. Velen twijfelden eraan of na een moeizame start de (vrouwelijke) assisenvoorzitster het wel tot een goed einde zou brengen. Ze deed het volgens persmensen die de zaak van nabij volgden voortreffelijk. Maar de realiteit is natuurlijk dat bij de beoordeling van die gruwel er geen ruimte is voor veel verbinding met de nu schuldig bevonden daders. De samenleving is soms hemeltergend ruw. Hoe gaan we daarmee om?

In een lezenswaardig opiniestuk in De Standaard (“Wat Alexander kan leren van mevrouw Tanghe, DS, 25 juli) maakt de rector van UA Herman Van Goethem een kanttekening naar aanleiding van het overlijden van voormalig nieuwsanker Martine Tanghe, dat vele warme reacties uitlokte. Hij ziet gelijkenissen met de betreurde voormalige VUB-rector Caroline Pauwels: “Martine Tanghe en Caroline Pauwels: ze lieten zich, in wie ze waren, kennen als tedere mensen, die hun hoge doel niet bereikten via agressief machismo, maar wel aan de hand van even ontwapenende als subtiele directheid”. Hij houdt hiermee een spiegel voor aan de politieke elite en bij uitbreiding ook aan de gehele samenleving. Maar intussen blijven er nog veel agressieve macho’s rondlopen.

Bij justitie is het credo nu al enige tijd dat het “menselijker” moet in de omgang met de slachtoffers, maar voor het overige vooral “sneller en straffer”. De ruwe wereld vraagt om een hard optreden, zo weet de politiek.

Is het daarom dat ook bij advocaten de macho’s nog makkelijker doorgroeien en daarmee (volgens sommigen té vaak) de toon zetten in en buiten de rechtbank? Zullen Caroline Pauwels en Martine Tanghe ook de advocatuur kunnen inspireren?

Hugo Lamon

Lees hier meer columns met de visie van meester Hugo Lamon op onze justitie

Op de hoogte blijven van alle nieuwigheden binnen justitie, advocatuur en de juridische en fiscale wereld?
Volg Jubel.be op LinkedIn.