Een vrederechter is van alle ‘law professionals’ – om het eens met een hip woord te zeggen – bij uitstek degene die het dichtst bij de burger staat en bij diens problemen van alle dag. Het maakt het leven en werk van deze magistraat boeiend en uitzonderlijk. Grote en kleine twisten worden hem voorgelegd. En de vrederechter zoekt een uitweg, liefst met een verzoening van de partijen als eindresultaat. Maar hoe gaat die daarbij te werk? Ere-vrederechter Gilbert Putteman licht een tipje van de sluier.

Vrederechter in coronatijden

Ook in coronatijden moest er recht gesproken worden. Achter plexiglas. Met een mondmasker. De zittingszaal rook naar Detol. Pijlen, stoelen en rood-witte linten duidden de toegelaten zones aan. De coronacrisis liet zich dus wel voelen. En dat is niet evident voor een laagdrempelige rechtbank, waar rechtstreeks contact met de rechter een essentieel onderdeel van het proces is. Burgers komen hier nog vaak zonder advocaat en vertegenwoordigen dan zichzelf. Zij kunnen een beetje extra sturing wel gebruiken. De vrederechter moet de zaak goed in handen houden of het wordt chaos. Videozittingen, tijdens de lockdown bij sommige andere rechtbanken gangbare praktijk, was dan ook niet echt een optie op het Vredegerecht.

Meer nog dan de praktische gevolgen voor het organiseren van een zitting, had de coronacrisis een invloed op het soort zaken waarmee de vrederechter geconfronteerd wordt.

Dat is op zich niet vreemd. De pandemie, en de ermee gepaard gaande lockdown, had immers een enorme impact op onze manier van leven en samenleven en daardoor onrechtstreeks ook op de strubbelingen, geschillen en conflicten die ontstaan. Gezinnen zitten 24 uur per dag samen (in vaak te kleine ruimtes), waardoor de spanningen in een relatie oplopen en helaas al te vaak leiden tot huiselijk geweld. Ziekte en tijdelijke werkeloosheid leiden tot financiële zorgen en onbetaalde rekeningen. Huurders kijken plots anders naar hun woonomstandigheden en krijgen ruzie met hun verhuurder.

Burenruzies zijn van alle tijden

Dit alles belet niet dat de ‘klassieker’ waarmee veel mensen de vrederechter associëren, nl. de burenruzie, ook tijdens de pandemie de gemoederen bleven beroeren. Vrederechter Putteman haalt als voorbeeld graag het verhaal aan van Isabelle en Jeanne. Isabelle en Jeanne wonen naast elkaar en hun platte daken grenzen aan elkaar. Isabelle heeft een stevige kater en die komt dagelijks langs op het platte dak van Jeanne “om er een pakje achter te laten”. De kater genaamd Felix, beschouwt het dak van Jeanne als een kattenbak, met alle overlast van dien (geur, vliegjes). Gesprekken tussen de twee brengen geen soelaas. Radeloos schakelt Jeanne dan ook over naar iets meer drastische middelen en deponeert de uitwerpselen (regelmatig) in een plastic zakje in de brievenbus van Isabelle. Een plank met nagels op het plat dak moet ondertussen Felix tot andere gedachten brengen. De zaak escaleert dermate dat ze uiteindelijk ingeleid wordt voor het vredegerecht.

De meerwaarde van de vrederechter

We vertellen het verhaal van Isabelle en Jeanne niet zomaar als petite histoire, die misschien kort een glimlach van herkenning op uw gezicht tovert. Hun conflict toont, als prototype van de uit de hand gelopen burenruzie, mooi aan waar het werk van een vrederechter om draait.

Iedereen heeft al wel eens een kleine of grote aanvaring met zijn buren. Het is nu eenmaal des mensen om niet altijd, overal en met iedereen overeen te komen. Het is echter zaak een moudus vivendi te vinden en een klein geschil niet te laten escaleren, zoals Jeanne en Isabelle deden.

De eerste taak van de vrederechter bestaat er dan ook in een verzoenende rol te spelen. Hij of zij zorgt ervoor dat de partijen weer met elkaar praten (zonder verwijten heen en weer te slingeren).

Daarnaast moet de vrederechter goed luisteren.

Ten slotte, en dat is makkelijker gezegd dan gedaan natuurlijk, moet de vrederechter van alle markten thuis zijn. Burenruzies kunnen immers zowat overal over gaan: van overhangende takken en geluidsoverlast tot krolse katers en stinkende vuilzakken. Wat als de vrederechter het toch niet zelf weet? Dan wint hij advies in van een expert. In het geval van kater Felix ging de vrederechter te rade bij de dienst dierenwelzijn Vlaanderen. Daar informeerde een bereidwillige ambtenaar de vrederechter uitvoerig over het sanitaire gedrag van katers. Op basis van het ingewonnen advies kan de vrederechter dan een evenwichtige beslissing nemen waar alle partijen (Isabelle, Jeanne én Felix) zich in kunnen terugvinden.

En voor de anekdotiek: kater Felix heeft ondertussen op eigen houtje een nieuw plekje gevonden om zijn boodschap achter te laten.

Iedere vrederechter kan wel honderden van deze verhalen opduikelen. Gilbert Putteman schreef voor KnopsPublishing de meest grappige, bijzondere en ontroerende zaken neer die hij in zijn lange carrière voorgeschoteld kreeg. U kan zijn boek Een vrederechter vertelt bestellen via de webshop.