​Een vennootschap onder firma (VOF) en een commanditaire vennootschap (CommV) zijn personenvennootschappen: ze worden opgericht door een zakelijke overeenkomst tussen twee of meer personen. Deze vennootschappen steunen op samenwerking en vertrouwen tussen de vennoten. Maar wat gebeurt er bij het overlijden van een vennoot?

Ontbinding is het wettelijke uitgangspunt

Volgens het Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen (WVV) wordt een VOF of CommV ontbonden bij het overlijden van een vennoot. In veel gevallen is dit echter niet wenselijk. De statuten kunnen gelukkig een oplossing bieden om van het wettelijk principe af te wijken.

Zo kan je in de statuten opnemen dat de vennootschap wordt verdergezet met:

• Een voortzettingsbeding: de vennootschap loopt verder met de erfgenamen (of legatarissen) en de overblijvende vennoten.
• Een verblijvingsbeding: alleen de overblijvende vennoten zetten verder.

Rechten van de erfgenamen

Erfgenamen worden dus niet automatisch vennoten in de VOF of CommV. Dat kan alleen als het expliciet in de statuten staat én de overblijvende vennoten akkoord gaan.

• Worden de erfgenamen toegelaten tot de vennootschap? Dan worden zij volwaardige vennoten, die de rechten en plechten verbonden aan de aandelen mee overnemen. In geval van onverdeeldheid, zullen de erfgenamen onderling een vertegenwoordiger moeten aanduiden die in naam van de groep kan handelen.
• Staat er in de statuten dat enkel de overblijvende vennoten de vennootschap kunnen verderzetten? Dan zullen zij de erfgenamen een correcte vergoeding voor de aandelen moeten betalen.
• Blijft er maar één vennoot over? Dan zal de vennootschap vereffend moeten worden.

Het WVV bepaalt niet welke waarderingsmethode toegepast moet worden om de waarde van de aandelen te bepalen. Partijen kunnen zelf tot een akkoord komen over de waarde of zij kunnen deze toevertrouwen aan een deskundige partij, zoals een externe accountant of een bedrijfsrevisor. Om discussies met nabestaanden te vermijden, kan het zinvol zijn om op voorhand de nodige afspraken op te nemen in de statuten.

Verplichtingen van de vennootschap

Het kan even duren vooraleer de nalatenschap van een overleden vennoot volledig in kaart is gebracht en verdeeld. Het is van belang om de continuïteit van de vennootschap in die periode te waarborgen. Volgende verplichtingen moeten nog steeds nagekomen worden:

• Contractuele verplichtingen: lopende contracten, huur, leningen, …
• Fiscale en boekhoudkundige verplichtingen: belasting- en btw-aangiftes, boekhouding , …
• Vennootschapsrechtelijke verplichtingen: jaarlijkse vergadering, goedkeuren van de jaarrekening op de datum die bepaald is in de statuten, …
• Verplichtingen tegenover personeel (indien relevant), bv. tijdige uitbetaling van de lonen

Tijdige opvolging en, indien nodig, de aanstelling van een nieuwe zaakvoerder helpen ervoor te zorgen dat de vennootschap juridisch en praktisch in regel blijft.

Continuïteit van de zaakvoering

In een VOF

In een VOF is het doorgaans duidelijk wat er gebeurt wanneer een vennoot overlijdt. Alle vennoten zijn in de regel actief werkzaam binnen de vennootschap. Zij zijn onbeperkt, hoofdelijk aansprakelijk en hebben bestuursbevoegdheid. Om die reden zijn alle vennoten in principe als zaakvoerder benoemd. De overblijvende zaakvoerder kan het bestuur alleen verderzetten zolang er minstens twee vennoten zijn.

In een CommV

In een CommV zijn verschillende scenario’s mogelijk. Deze rechtsvorm heeft minstens één gecommanditeerde vennoot en minstens één commanditaire vennoot. De gecommanditeerde vennoot is actief werkzaam in de vennootschap en onbeperkt aansprakelijk. Deze neemt ook het bestuur volledig op zich. Komt de actieve vennoot te overlijden, dan wordt best zo snel mogelijk een (al dan niet tijdelijke) nieuwe zaakvoerder benoemd. Deze nieuwe zaakvoerder staat in voor het verdere bestuur en neemt beschermende maatregelen om de bedrijfsactiviteiten te verzekeren, terwijl intussen de rechten van de erfgenamen worden bepaald en er beslist wordt over het voortbestaan van de vennootschap.
De bijdrage van de commanditaire vennoot is beperkter. Deze brengt een (doorgaans beperkt) kapitaal in, maar is niet actief werkzaam via de vennootschap en mag geen bestuurstaken opnemen. Als dit toch gebeurt, dan verliest hij of zij de bescherming van beperkte aansprakelijkheid. Het overlijden van de commanditaire vennoot heeft in principe dan ook geen gevolgen voor het bestuur van de CommV. De zaakvoerder zal uiteraard nog steeds moeten nagaan wie de erfgenamen zijn en welke rechten zij op basis van de statuten kunnen doen gelden ten aanzien van de aandelen van de overleden vennoot.

Leg afspraken vast voor het te laat is en laat je begeleiden

Een overlijden is al zwaar genoeg. Met duidelijke afspraken in je statuten kan je vermijden dat je onderneming plots ontbonden wordt of dat er een conflict ontstaat met erfgenamen. Wil je zeker zijn van een vlotte overdracht én de continuïteit van je vennootschap waarborgen? Dan is het verstandig om tijdig advies in te winnen bij je accountant of fiscaal-juridisch adviseur.

​Julie De Roy – Vandelanotte