De kasteelmoord zal dus zijn beslag krijgen voor de correctionele rechtbank en niet voor het Hof van Assisen. Het was, denk ik, nog nooit vertoond in ons land: zogenaamde supporters van een verdachte, beweerdelijk opdrachtgever van een huurmoord, die met spandoeken de verwijzing naar het Hof van Assisen eisten. Sommige advocaten in deze zaak lieten het zich wel gevallen, en pookten het vuur nog wat op door de indruk te wekken dat hun cliënt alleen maar voor het Hof van Assisen een eerlijk proces zou kunnen krijgen, dat er enkel voor het Hof van Assisen niets onbesproken zou blijven of onder de mat zou worden geveegd, het woord corruptie viel net niet… De uitgesproken argwaan in de beroepsmagistraten en het verheerlijken van de volksrechtspraak, het ging er als zoete broodjes in bij het brede publiek. De meeste advocaten aan de zijlijn, mezelf incluis, dachten er het hunne van…

Keren we met deze demagogie niet hopeloos terug in de tijd? De juryrechtspraak is immers tot stand gekomen na de Franse revolutie als reactie op de rechtspraak van het ancien régime waar corruptie welig tierde. De argwaan tegen de rechter was toen meer dan gerechtvaardigd. Dit kan toch niet meer het geval zijn anno 2017? Onze rechters worden al lang niet meer politiek benoemd en de examens die zij dienen af te leggen zijn van een zeer hoog niveau. Onze beroepsmagistraten zijn dus goed opgeleid en boven alles onafhankelijk. De vraag is dus of het rechtspreken door lekenrechters thans nog een meerwaarde betekent voor ons rechtssysteem. Het antwoord hierop is mijns inziens negatief, alle argumenten die hiervoor worden ontwikkeld overstijgen niet het karakter van de symboliek. Het heeft mijns inziens weinig zin om enkel om symbolische redenen een gerechtelijke procedure, met bovendien een aanzienlijk prijskaartje, in leven te houden.

Sommige pleitbezorgers van het Hof van Assisen schermen anderzijds met het argument dat enkel op het Hof van Assisen een uitgebreid onderzoek ter terechtzitting plaatsvindt, en dat dit al menigmaal geleid heeft tot een kentering in de bewijsvoering. Ik ben het volledig eens met hun stelling dat een uitgebreid onderzoek ter zitting een grote meerwaarde kan betekenen voor de waarheidsvinding, doch dit staat volledig los van de rol van de lekenrechter in de rechtspraak. De wet laat immers toe dat ook voor de correctionele rechtbank een uitgebreid onderzoek ter terechtzitting mogelijk is. De bekommernis van de advocaten in de kasteelmoord is in die zin echter terecht dat het gevaar bestaat dat de correctionele rechter onvoldoende tijd zal nemen voor een gedegen onderzoek ter zitting en het horen van getuigen. Het onderzoek ter terechtzitting dreigt inderdaad helemaal verloren te gaan, hetgeen betreurenswaardig is. De praktijk leert ons dat het getuigenverhoor ter zitting eerder uitzondering dan regel is.

Gelukkig heeft het Europees Hof voor de rechten van de mens ingegrepen en werd België veroordeeld in het zogenaamde Riahi arrest van 14 juni 2010. De heer Riahi werd ervan verdacht een van de betrokkenen te zijn die een slachtoffer met geweld had beroofd. Het slachtoffer zou de heer Riahi herkend hebben in een spiegelconfrontatie en hij werd veroordeeld door de Correctionele rechtbank van Brussel tot een gevangenisstraf van 18 maanden. In Hoger Beroep vroeg de verdediging de oproeping van het slachtoffer als getuige ter terechtzitting, hetgeen werd afgewezen. Ook het Hof van Cassatie zag hier geen graten in en stelde in haar arrest van 30 juni 2010 dat de strafrechter op het verzoek tot horen van een getuige niet hoeft in te gaan wanneer dit niet noodzakelijk is voor de waarheidsvinding. Het EVRM heeft in haar arrest benadrukt dat de mogelijkheid om getuigen te horen een belangrijk instrument is voor de verdediging om een beschuldiging te kunnen weerleggen en om de geloofwaardigheid van een getuige en de accuraatheid van een getuigenis in vraag te kunnen stellen. Het Hof stelt niet dat alle mogelijke getuigen moeten worden verhoord maar wel indien een dergelijke getuigenis van aard is determinerend te zijn voor de uitkomst van de zaak en er geen compenserende waarborgen zijn die de afwezigheid van de getuige kunnen ondervangen en de rechten van verdediging toch kunnen verzekeren.

Conclusie

De advocaten in de kasteelmoord moeten dus niet wanhopen, zij kunnen hun onderzoek ter terechtzitting afdwingen en gebruik maken van dit baanbrekende arrest. Het zal dan aan de correctionele rechter zijn om te beoordelen of en welke getuigen er dienen gehoord te worden, maar deze rechter zal verplicht zijn om een eventuele afwijzende beslissing te motiveren in het licht van het EVRM en het arrest Riahi. Enkel op die manier zal er een eerlijk proces kunnen plaatsvinden en verdwijnt meteen de onterechte argwaan ten opzichte van de beroepsmagistraat, hetgeen justitie en bij uitbreiding de rechtsstaat ten goede komt.

John Maes