In standpunt nr. 19027 van 26 april 2021 beslist de Vlaamse Belastingdienst (VLABEL) dat de loutere vermelding van goederen zonder waardering in de aangifte nalatenschap (een zogenaamde “pro memorie” aangifte) niet zal worden beschouwd als een verzuim, maar als een tekortschatting. Wat betekent dit nu precies in de praktijk?

Wat is een “pro memorie” aangifte?

De aangifte nalatenschap van een overledene moet in de regel een opsomming van het volledige vermogen en een nauwkeurige waardering ervan bevatten. Een correcte aangifte is voor de fiscus essentieel, omdat die als grondslag wordt gebruikt voor de berekening en de heffing van de verschuldigde erfbelasting. Bij onjuiste, onvolledige of laattijdige aangiften legt de wet daarom aanvullende erfbelasting en belastingverhogingen op.

Soms is de samenstelling van de nalatenschap en/of de waarde van bepaalde goederen op het moment van de indiening van de aangifte echter nog onduidelijk. In de praktijk zal de notaris of adviseur het betreffende goed vaak “pro memorie” opnemen in de aangifte, wat neerkomt op een waardering aan nulwaarde.

Kwalificatie als verzuim of tekortschatting?

Of dergelijke “pro memorie” aangifte kwalificeert als een verzuim (i.e. geen of slechts gedeeltelijke aangifte van een goed), of een tekortschatting (i.e. te lage waardering van een goed) is van oudsher betwist. Een juiste kwalificatie van de aard van de overtreding is echter bepalend voor de wettelijke sanctie die hieraan verbonden is.

In geval van verzuim bepaalt de wet dat een belastingverhoging moet worden betaald die gelijk is aan 20% van de daardoor verschuldigde aanvullende erfbelasting. Indien de belastingplichtige het verzuimde goed alsnog vrijwillig aangeeft, ligt de belastingverhoging lager, nl. tussen 1% en 10%. De omvang van de verhoging is afhankelijk van de maand (t.e.m. maand 10) waarin de belastingplichtige na de indiening van de aangifte nalatenschap overgaat tot vrijwillige rechtzetting.

In geval van tekortschatting voorziet de wet een progressieve belastingverhoging (tussen 5% en 20%) die afhangt van de verhouding tussen de tekortschatting en de aangegeven waarde van het goed. Ook hier wordt het toepasselijke tarief getemperd bij vrijwillige rechtzetting. Indien de belastingplichtige uit eigen beweging binnen de tien maanden na hetzij het overlijden, hetzij de start van de aangiftetermijn alsnog een hogere waarde aangeeft, wordt de belastingverhoging verminderd tot de helft.

Afhankelijk van de concrete situatie die voorligt, kan het ene scenario voordeliger zijn dan het andere.

“Pro memorie” aangifte is een tekortschatting volgens VLABEL

In standpunt nr. 19027 stelt VLABEL echter duidelijk dat in geval van een “pro memorie” aangifte de goederen wel degelijk worden aangegeven. Bijgevolg zal VLABEL dit niet beschouwen als een verzuim, maar wel als een tekortschatting. De belastingplichtige moet dan een bijvoeglijke aangifte indienen eens hij de werkelijke waarde van deze goederen kent. Op deze tekortschatting zullen de bijhorende aanvullende erfbelasting en een belastingverhoging worden geheven, zoals hierboven vermeld.