De Brusselse justitie zorgde weer voor controverse, met als voorlopig hoogtepunt het ontslag van de minister van Justitie. Wie de film even terugspoelt ziet een week lang politiek gewauwel over illegalen in dit land (100.000, misschien 200.000 – we weten het eigenlijk niet) en landen die weigeren hun criminele onderdanen terug te nemen (Tunesië! Verschrikkelijk!). Tot blijkt dat Tunesië om de uitlevering had verzocht van de intussen doodgeschoten terrorist. Die aanvraag komt aan bij de FOD Justitie en wordt per post overgemaakt aan het Parket in Brussel, waar de administratieve diensten allicht een mapje hebben aangemaakt, dat dan via de beruchte gammele dossierkarren door een bode werd gedeponeerd in de kast van de magistraat die het dossier had moeten behandelen. Maar het werd dus allicht/misschien in de verkeerde kast gelegd en heeft daarom de magistraat niet bereikt. Tot zover de feiten, zoals niemand ze – voorlopig – lijkt te betwisten. Brussel, anno 2023.

De minister van Justitie nam daarop ontslag omwille van de “individuele, grove en onaanvaardbare fout” van een “individuele (parket)magistraat”. De minister benadrukte wél dat hij niets te zeggen heeft over de wijze waarop een magistraat een individueel dossier behandelt, maar toch voelde hij zich verplicht zijn “politieke verantwoordelijkheid op te nemen” voor dat falen.

Er wordt algemeen aangenomen dat de minister terecht opstapte, al deed hij dat omwille van foute motieven. Als er iets duidelijk is geworden, dan toch wel de knullige organisatie van het parket in Brussel in zijn geheel. Er is blijkbaar enkel een papieren dossier en het ontbreekt aan een zelfs maar manueel agenderings-en rappelsysteem en de interne controle werkt niet. Een organisatie waarin de verantwoordelijkheid dan ligt bij de bode die het in de juiste kast moet leggen moet dringend aan introspectie doen. En bij uitbreiding is de maatschappelijk relevante vraag of het er in andere parketten beter aan toe gaat. Er zijn aanwijzingen om daarop bevestigend te antwoorden.

Dat de minister zonder enig onderzoek de betrokken magistraat aan de schandpaal nagelt is ongezien en overigens is het – omwille van de grondwettelijke onafhankelijkheid van de magistraten – niet aan hem om zich daarover uit te spreken. De Adviesraad van de Magistratuur wees er ook nog terecht op dat die individuele parketmagistraat niet eens mag reageren, omdat hij gebonden is door het beroepsgeheim en de discretieplicht.

De Hoge Raad voor de Justitie kondigde aan ambtshalve een onderzoek te starten dat gericht zal zijn “op de werking van de rechterlijke orde alsook op de context en de factoren die het mogelijk maken dat het systeem niet functioneerde” en zal zich niet uitspreken over de individuele verantwoordelijkheden. De Hoge Raad blijft gelukkig nog helder denken.

Als er al een sprankeltje nieuwe justitie te bespeuren viel in dit intrieste verhaal, was het wel de persconferentie van de Procureur Generaal en de Procureur des Konings ad interim van Brussel. De onafhankelijkheid van de rechterlijke macht staat niet gelijk aan onverantwoordelijkheid. Ze sloegen publiekelijk een mea culpa. Die publieke verantwoording was nodig, maar ook moedig.

Intussen belooft de regering om alle openstaande plaatsen bij het parket van Brussel in te vullen en nog extra magistraten aan te werven. Gaat de nieuwe minister van Justitie ergens een nieuw blik magistraten opentrekken? Moeten de kandidaten niet eerst slagen voor een examen en is parketmagistraat in Brussel plots geen knelpuntberoep meer? Hij beloofde voor de televisiecamera’s dat dit tegen juni zou opgelost zijn (van welk jaar?).

Er zou ook een ‘oplossing’ gevonden zijn voor de benoeming van de Procureur des Konings. Al jaren moet het grootste parket van het land het doen met een ‘dienstdoende’ Procureur, wat voor de betrokkene een weinig comfortabele positie is. En waarom vragen de journalisten, die als een bende aasgieren altijd rond de crisishaarden cirkelen, niet eens aan de regering wat eigenlijk ‘de oplossing’ is en hoe het komt dat wanneer die zo plots op een zondagmiddag snel kon worden gevonden er eerst vijf jaar niets is gebeurd? Moet niemand daarvoor zijn “politieke verantwoordelijkheid opnemen”?

En nu we het toch over journalisten hebben. Het Laatste Nieuws liet haar zelfverklaarde ‘gerechtsspecialist’ aan het woord, die zich openlijk de vraag stelde of het niet tijd wordt dat magistraten persoonlijk (burgerrechtelijk) verantwoordelijk moeten worden gesteld voor hun fouten. Het stuk, dat op 24 oktober verscheen, wordt aangekondigd als een ‘analyse’ van de “puinhoop bij gerecht en politie”. Het artikel is voorzien van een slecht geblurde en dus herkenbare foto van de door de voormalige minister van Justitie reeds als schuldig gebrandmerkte Brusselse parketmagistraat. Helemaal knettergek wordt het wanneer de ‘gerechtsspecialist’ in zijn artikel zelf hekelt dat de man in de pers door het slijk wordt gesleurd, “omdat het toch niet om een voetballer gaat die een open doelkans mist”. Toch vindt de journalist dat alle magistraten burgerrechtelijk aansprakelijk moeten zijn en eindigt met de diepzinnige gedachte dat “een verzekering burgerlijke beroepsaansprakelijkheid zal van een magistratenwedde wel af kunnen”. De vraag of de journalist van zijn wedde wel een cursus inleiding tot het recht kan betalen wordt in het stuk onbeantwoord gelaten. Bestaat er ook zoiets als “journalistieke verantwoordelijkheid opnemen”?

Hugo Lamon

Lees hier meer columns met de visie van meester Hugo Lamon op Justitie.

Op de hoogte blijven van alle nieuwigheden binnen justitie, advocatuur en de juridische en fiscale wereld? Volg Jubel.be op LinkedIn.