Zoals de zaken er nu voorliggen mogen wij ons gelukkig prijzen indien we in 2027 een operationele databank van vonnissen en arresten hebben. Dit is een onaanvaardbare situatie. De rechtzoekende kan zolang niet meer wachten, Europa kan zolang niet meer wachten. In de eerste plaats zitten we op technisch vlak nog nergens omdat de openbare aanbesteding die hiervoor werd uitgeschreven, nog moet worden uitgevoerd.
In de Kamer antwoordde de minister van justitie dat de uitvoering van deze openbare aanbesteding minstens 2 jaar in beslag zou nemen. Dit betekent in het beste geval dat de oplevering begin 2025 zal plaatsvinden. Daarna moet de databank ‘uitgerold’ worden, wat naargelang de perikelen die zich nog durven voordoen van een aantal maanden tot een aantal jaren op zich kan laten wachten. Dit alles zonder rekening te houden met eventuele politieke of sanitaire crisissen. Maar erger, de wetgevende plannen van de minister van justitie ter zake, zijn onwerkbaar en onaanvaardbaar.
In de plannen van de minister worden alle vonnis en arresten gedematerialiseerd. Weg met papieren vonnissen en arresten, wat op zich geen slechte zaak is. Waar het schoentje knelt, is dat in het wetsontwerp de databank de enige authentieke bron van vonnissen en arresten wordt. Dat is op zichzelf ook niet onlogisch, ware het niet dat deze databank niet beheerd zal worden door de rechterlijke orde zelf, maar door derden. Ik zou u bij wijze van gedachtenexperiment willen voorstellen om u een situatie in te beelden waarbij alle notariële akten worden gedematerialiseerd in een databank en waarbij die databank niet door de notarissen wordt beheerd, maar door derden. Ik betwijfel dat zo’n systeem aan het notariaat verkocht zou kunnen worden.
Kan iemand een valabel argument geven waarom de authentieke bron van alle rechterlijke beslissingen van dit land niet zal worden beheerd door de rechterlijke orde zelf?
Weg rechters, weg griffiers, de databank van vonnissen en arresten zal worden beheerd door de FOD Justitie, het College van Hoven en Rechtbanken, het College van het Openbaar ministerie, vertegenwoordigers van het Hof van Cassatie en een paar waarnemers zoal het IGO. Kan iemand een valabel argument geven waarom de authentieke bron van alle rechterlijke beslissingen van dit land niet zal worden beheerd door de rechterlijke orde zelf? Wie meent dat de rechterlijke orde niet in staat is om een databank van haar eigen beslissingen te beheren, moet maar even over de grens kijken.
In Frankrijk is sinds kort een databank van vonnissen en arresten volledig operationeel, uitsluitend opgebouwd, aangestuurd en beheerd door het Franse Hof van Cassatie. Evident heeft men materiële en personeelsmiddelen ter beschikking gesteld van het Franse Hof van Cassatie om dit realiseren. Het Hof controleert, bestuurt en beheert die databank weliswaar, maar het Hof zit niet zelf aan de programmeertafel.
Waarom het College van het Openbaar Ministerie en niet de balie in het beheer van die databank betrekken, denkt u? U hebt volkomen gelijk, er is geen enkele reden waarom het Openbaar Ministerie betrokken wordt bij het beheer van die databank en niet de advocatuur. Ten aanzien van de rechterlijke beslissingen zijn het Openbaar Ministerie en de advocatuur gewone procespartijen, die op een volledige voet van gelijkheid moeten worden behandeld. U weet wel, justice must not only be done, but also be seen to be done. Als het college van het Openbaar Ministerie deze databank mee beheert, dan moet ook de OVB en het OBFG op gelijke voet in dat beheer ingeschakeld worden.
In de geplande wetgeving zal er een asymmetrische toegang zijn tot de databank, waarbij de rechters (en het parket?) toegang zouden krijgen tot de niet geanonimiseerde rechterlijke beslissingen, terwijl de advocaten en het publiek geen toegang zouden hebben tot deze gegevens. Hoe gaat men controleren dat de rechter niet zelf op onderzoek gaat in die databank naar eerdere rechterlijke beslissingen waarbij de procespartijen betrokken waren (de procespartijen ‘framen” als het ware)? Terecht steigert de balie bij die gedachte.
Ten slotte stelt een gecentraliseerde databank van vonnissen en arresten, waarbij persoonsgegevens voor eeuwig en altijd bewaard moeten worden – omdat de databank het enig archief van de authentieke gerechtelijke beslissingen wordt – bijzondere ernstige problemen op het vlak van de GDPR-normen.
Kortom, niet alleen op technisch vlak staan we nergens, maar op wetgevend vlak is dit een draak
Kortom, niet alleen op technisch vlak staan we nergens, maar op wetgevend vlak is dit een draak. Terwijl de informatici zich aan hun programmeertafel zetten, moet de minister van justitie terug aan zijn tekentafel om een aanvaardbaar wetsontwerp uit te tekenen. In afwachting en om de burger niet in de kou te laten, zou misschien VAJA naar het publiek ontsloten kunnen worden, eventueel mits hulp van burgerinitiatieven zoals Openjustice.be. Dit kan gratis en onmiddellijk gerealiseerd worden.
Pierre Thiriar
Pierre Thiriar is raadsheer in het hof van beroep in Antwerpen en praktijkassistent gerechtelijk recht aan de UAntwerpen. Deze bijdrage vertegenwoordigt louter de eigen opinie van de auteur.
0 reacties