Wanneer de bouwsector de werkzaamheden na de vakantie weer aanvat wordt ook de rest van de samenleving wakker. De vakantietijd behoort zo stilaan tot het verleden. Alleen de politiek en het onderwijs (en in mindere mate justitie) zijn nog in een zomerroes. Politici laten zich nu graag vanop hun vakantiebestemming interviewen, waarmee ze allicht willen bewijzen dat ze ook werelds en aards zijn.

Intussen hebben de kranten bericht dat verschillende toppolitici nood hebben aan psychologische bijstand. De politieke wereld is te ruw geworden en overheerst te zeer hun leven, zo kon men lezen. De sociale media terroriseren hen. Toch blijven ze, ook vanop hun vakantiebestemming, filmpjes en berichten posten op die sociale media. Ze denken immers dat u hen gaat vergeten indien u hen niet iedere dag virtueel in uw smartphone ontmoet.

Het is nog maar stilte voor de storm. Na de vakantie begint steevast de verkiezingscampagne voor alweer de moeder van alle verkiezingen in 2024. Wordt het weer een zwarte zondag of zal er tegen dan een nieuwe Messias opstaan zoals enkele jaren geleden Macron deed in Frankrijk? De politiek zal er in 2024 in ieder geval anders uitzien.

Dat zou ook wel het geval kunnen zijn voor de derde macht. Het ontgaat de buitenwereld veelal, maar er zijn belangrijke wijzigingen op komst binnen de magistratuur. In voorjaar 2024 zullen de mandaten van korpschef opnieuw worden ingevuld. Voor niet ingewijde buitenstaanders: er komen nieuwe bazen bij justitie en het ziet er naar uit dat dit anderen zullen zijn dan deze die er nu zitten. Op alle niveaus, van het Hof van Cassatie tot en met de rechtbanken van eerste aanleg, wordt die korpschef opnieuw aangesteld. Dat is een lange procedure. Dat begint met het opstellen van een beleidsplan. Daarna geven diverse instanties (onder meer ook de balie) een advies. De kandidaten moet hun eigen plan verdedigen bij de collega’s en daarna nog eens bij de Hoge Raad voor de Justitie. Die laatste doet dan een voordacht, waarbij de minister van Justitie enkel de voordracht kan goedkeuren of weigeren zonder zelf een eigen kandidaat te kunnen voordragen.

Bij nogal wat magistraten met ambitie is het dezer dagen bijzonder spannend. Zullen ze kandideren, met het risico door hun eigen collega’s of door de Hoge Raad te worden afgeschoten? En wat verwacht men nu eigenlijk van een korpschef? Er is al lang sprake dat de korpschef 2.0 het profiel van een manager moet hebben, die in het kader van het ‘verzelfstandigd beheer’ zelf het budget van zijn eigen rechtbank (of hof) beheert. Hoever staat het eigenlijk met dat verzelfstandigd beheer?

En wat is dat eigenlijk: een goede manager bij een rechtbank, wanneer die manager niets te zeggen heeft over het aantal magistraten en het aantal dossiers dat moet worden behandeld en waarbij het statuut (of gebrek daaraan) weinig speelruimte laat voor een gediversifieerde aanpak?

Die beleidsplannen kunnen toch bijzonder interessant zijn, zeker wanneer er wordt ingegaan op de prioriteiten en het aanpakken van pijnpunten binnen een rechtbank. Die documenten zijn echter niet altijd openbaar (wat overigens ook geen wettelijke verplichting is), maar het zou toch mooi zijn indien een voorzitter in spe openlijk zegt waar hij/zij voor staat en hierover in debat gaat met de diverse stakeholders binnen justitie. Natuurlijk moet dat niet in de media, maar waarom zouden de kandidaten voor een functie van korpschef niet een open dialoog aangaan met bijvoorbeeld de raden van de orde die toch advies moeten geven over de kandidaten? Dat laatste is meteen ook een oproep aan al diegenen die advies moeten geven om die taak ernstig te nemen en niet met een dubbele tong te spreken. De raden van de orde zouden er goed aan doen om duidelijk een voorkeur uit te spreken, maar ook hiervoor de volle verantwoordelijkheid te nemen (laat alle leden van de raad van de orde het advies ondertekenen, zodat ook de Hoge Raad voor de Justitie ziet dat er over die adviezen in alle openheid is nagedacht en dat dit niet het werk is van achterkamertjespolitiek en de stafhouder er niet alleen voor staat).

Justitie staat voor grote uitdagingen. De keuze van de nieuwe korpschefs is van groot belang, niet enkel voor de rechtbanken en hoven zelf en zij die er werken, maar ook voor de gehele samenleving. Er mag daarover best wel wat debat worden gevoerd. Dat moet niet afglijden in populisme of simplistische retoriek, maar open communicatie kan er toe leiden dat het vertrouwen in justitie wordt vergroot. Dat is in het belang van iedereen.

Hugo Lamon

Lees hier meer columns met de visie van meester Hugo Lamon op onze justitie.

Op de hoogte blijven van alle nieuwigheden binnen justitie, advocatuur en de juridische en fiscale wereld?
Volg Jubel.be op LinkedIn.