Drie weken geleden woonde ik de emeritaatsviering bij van mijn voormalige leermeester, professor Bruno Peeters. Het werd een boeiend lezing over Belastingen en (her)verdeling. Maar wat me het meest opviel in zijn afscheidscollege? Zijn passie. Hoe hij na veertig jaar nog met evenveel enthousiasme naar zijn vakgebied kijkt. Vanwaar komt dit toch, vroeg ik me af? Nu denk ik het te weten: het is nieuwsgierigheid die hem drijft, de goesting om steeds weer iets nieuws te ontdekken. En gelijk heeft hij. Nieuwsgierigheid is een prachtige manier om in het leven te staan. En het blijkt heel wat voordelen te hebben.

Nieuwsgierigheid als leidraad in het leven, ook professioneel

Ook ik ben altijd nieuwsgierig geweest. Geen curieuzeneus, maar een weetgierig jongetje dat met verwondering naar de wereld keek. Het deed me als kind tijdens boswandelingen met het gezin op zoek gaan naar kabouters, maakte dat ik met open mond naar mijn leraar geschiedenis luisterde, zorgde ervoor dat ik lid werd van drie verschillende gemeentelijke bibliotheken, inspireerde me als jongere om mijn eigen magazines te gaan uitgeven, maakte me een fanatiek weetjesverzamelaar en quizzer, en inspireerde me om rechten te gaan studeren. Ook vandaag blijft het de drijvende kracht in mijn (professionele) leven.

“Stilstaan is achteruitgaan” is zowat het motto van de eenentwintigste-eeuwse jurist geworden

Het is de innerlijke drang om te willen weten. En telkens weer merk ik hoe het me als jurist en redacteur op het juiste pad houdt, zeker in deze razendsnel veranderende juridische wereld met voortdurend wijzigende wetgeving, technologische disrupties, maatschappelijke evoluties en nieuwe verwachtingen. “Stilstaan is achteruitgaan” is zowat het motto van de eenentwintigste-eeuwse jurist geworden. Nieuwsgierigheid is in die context geen luxe, maar een noodzaak om te begrijpen waarom een wetswijziging werd ingevoerd, hoe een rechter redeneerde bij het tot stand komen van een vonnis, of wat je cliënten drijft. Het is niet je diploma dat je scherp houdt, maar de voortdurende bereidheid om te blijven leren.

Wie nieuwsgierig blijft, ontwikkelt zich sneller. Nieuwsgierige juristen zoeken actief naar kennis, verbreden hun perspectief, en durven hun eigen inzichten ter discussie te stellen. Precies wat nodig is in een tijd waarin maatschappelijke complexiteit toeneemt.

Nieuwsgierigheid houdt je ook enthousiast. Enthousiast om in je vakgebied nieuwe dingen te ontdekken, om met nieuwe mensen samen te werken

Nieuwsgierigheid houdt je enthousiast en flexibel

Wie denkt alles al te weten, loopt een doodlopende straat in (zie ook mijn tekst over de confirmation bias). Een jurist die zich blijft afvragen of er ook een andere manier is om naar de zaak te kijken, groeit. Nieuwsgierige mensen zijn flexibeler, omdat ze zich minder vastklampen aan zekerheden. Wie nieuwsgierig is, omarmt verandering eerder dan ze te vrezen. Voor een advocaat kan het dan bijvoorbeeld gaan om het gebruik van digitale tools, alternatieve geschillenbeslechting, juridische innovatie of werken met multidisciplinaire teams. Je hoeft niet al deze innovaties te omarmen, maar al deze nieuwe manieren van werken links laten liggen, zal je op termijn zuur opbreken. Je maakt jezelf immers obsoleet.

Nieuwsgierigheid houdt je ook enthousiast. Enthousiast om in je vakgebied nieuwe dingen te ontdekken, om met nieuwe mensen samen te werken, om eens over het muurtje naar andere disciplines te kijken, …

Nieuwsgierigheid als bron van zelfvertrouwen

Interessant genoeg leidt nieuwsgierigheid ook tot meer zelfvertrouwen. Wie zichzelf toestaat om vragen te stellen, wordt minder bang voor het onbekende. Je leert dat je niet alles moet weten, maar wel alles mag onderzoeken. Die mindset is bevrijdend.

Als jurist betekent dit dat je beter kunt omgaan met complexe of onverwachte situaties. Je durft als bedrijfsjurist tegen de CEO te zeggen: “Dat zal ik moeten nakijken.” Je stelt de juiste vragen aan cliënten in plaats van te bluffen. En je voelt je zekerder omdat je weet: ik weet misschien nog niet alles, maar ik kan het wél te weten komen door in de bibliotheek te duiken of mijn oor te luisteren te leggen bij een collega.

Nieuwsgierige juristen zijn betere luisteraars

Of je nu advocaat, notaris of bedrijfsjurist bent, je moet goed kunnen communiceren. Het ene luik van communiceren het zelf spreken, het praten, het uitleggen, daar zijn juristen vaak goed in. Maar er is ook nog die andere kant: luisteren.

Er is een verschil tussen luisteren om te reageren en luisteren om te begrijpen. Heb je jezelf er al eens op betrapt dat je maar half luistert naar wat de ander zegt? Dat je eigenlijk al aan het nadenken bent wat jij zal zeggen als jij aan het woord komt? Allicht wel. Dat doet iedereen wel eens. Maar nieuwsgierige mensen doen iets heel bijzonders. Ze luisteren vooral om te begrijpen. Ze willen echt weten wat de ander bedoelt, zonder hun eigen boodschap te willen brengen. En net dat maakt nieuwsgierige mensen uitermate geschikt voor beroepen als advocaat, notaris, rechter of bemiddelaar.

Een advocaat die luistert vanuit oprechte interesse, voelt beter aan wat de cliënt werkelijk nodig heeft. Een notaris die nieuwsgierig is naar de context van een familiegeschiedenis, kan beter adviseren over een erfovereenkomst. Een bemiddelaar die goed luistert, hoort wat de onderliggende frustraties zijn in een conflict en kan beide partijen nader tot elkaar doen komen. Het lijkt wel een spreuk van de Bond zonder Naam, “Nieuwsgierigheid maakt communicatie rijker, dieper, menselijker.” Maar het is cruciaal in het recht, dat per definitie over mensen gaat. Je maakt een echte connectie. En je krijgt er een bonus bovenop: een tevreden cliënt.

Je geheugen vaart er wel bij

Nieuwsgierige mensen onthouden beter wat ze leren. Dat blijkt uit verschillende psychologische onderzoeken. Wanneer je informatie opneemt vanuit een oprechte interesse, wordt die dieper verankerd in je geheugen. Voor juristen – voor wie het geheugen een belangrijk instrument is – is dat mooi meegenomen.

Of het nu gaat om wetgeving, jurisprudentie of feiten uit een dossier: nieuwsgierigheid maakt leren niet alleen gemakkelijker, maar ook duurzamer. Je leert minder uit plicht, en meer uit goesting. En dat verschil voel je.

En voor de rechtenstudenten in examenmodus bij wie stress nu door het lijf giert: je bent volop bezig met opnemen, memoriseren, begrijpen. Laat nieuwsgierigheid je bondgenoot zijn. Leer je leerstof niet zomaar vanbuiten, maar wees nieuwsgierig naar het waarom, naar hoe de theorie werkt in de praktijk. Studeren wordt zoveel minder droog als je er met een onderzoekende blik naar kijkt. Zelfs dat moeilijk hoofdstuk over verbintenissenrecht wordt verteerbaar als je je afvraagt: “Waar kan dit in het echte leven van pas komen?”

Dus, beste mede-juristen: koester je nieuwsgierigheid, behoud die blik vol verwondering. Geef haar ruimte. Want wie zich verwondert, vindt nieuwe wegen

Een blik vol verwondering

Onze tijd is complex en onzeker. In zo’n wereld is nieuwsgierigheid geen vrijblijvende eigenschap, maar een onmisbare vaardigheid. Nieuwsgierigheid houdt ons scherp, menselijk en in beweging. Ze maakt van juristen geen regeltjespapegaaien, maar kritische denkers. Geen eenzame experten, maar betrokken luisteraars.

Dus, beste mede-juristen: koester je nieuwsgierigheid, behoud die blik vol verwondering. Geef haar ruimte. Want wie zich verwondert, vindt nieuwe wegen. En het recht gaat vooruit dankzij de nieuwsgierigen die vragen blijven stellen.

Wim Putzeys, hoofdredacteur Jubel

Wim Putzeys – Hoofdredacteur Jubel

Lees hier ook mijn ander Jubel-Columns:

• Betere taal, meer recht: pleidooi voor begrijpelijke rechtstaal
• Trap niet in de valkuil van confirmation bias: pleidooi tegen het eigen grote gelijk

Of de Jubel-colums van mijn collega Arne Van Duppen:

• De belofte van de balie: wat jong pleittalent typeert