Eind vorig jaar viel de principiële beslissing. Het bediendenstatuut binnen de advocatuur moet mogelijk worden. Vele mannen[1] kropen vervolgens in de pen om hun stem te laten horen over hoe deze beslissing tegemoet zou komen aan de behoeften van vrouwen in de advocatuur. Ik vond dit een opmerkelijke vaststelling. In die artikels worden allerlei redenen aangehaald waarom deze beslissing zo’n goede zaak is voor de vrouwen. Maar waar zat die vrouw in dit debat? Waarom las ik geen artikels van vrouwelijke confraters als dit zo cruciaal zou zijn voor hun toekomst en beroepspositie?

Er schuilt iets betuttelend en polariserend in stellen dat deze maatregel goed zal zijn voor vrouwen en daarmee in één adem insinueren dat vrouwen minder ambitieus zouden zijn. Een maatregel ten voordele van één groep, miskent misschien de kern van het probleem en is daarmee misschien minder goed dan we initieel lijken te denken.

War for talent en braindrain

Deze maatregel zou tegemoet moeten komen aan de war for talent en braindrain. Dat daarop gepaste antwoorden moeten komen, staat buiten kijf.

Om dat vraagstuk op te lossen moeten we ons eerst afvragen waarom mensen – niet alleen vrouwen – de balie verlaten. Kunnen we werkelijk stellen dat dat is omwille van het statuut? Dat lijkt alvast niet de oorzaak te zijn in andere sectoren. Het blijft onduidelijk waarom dit wel het geval zou zijn binnen de advocatuur.

Om dat vraagstuk op te lossen moeten we ons eerst afvragen waarom mensen – niet alleen vrouwen – de balie verlaten.

Zelf hou ik van een genuanceerd debat. Ik ben er niet van overtuigd dat dit nieuwe bediendenstatuut noodzakelijkerwijze een goede zaak is voor de langetermijnpositie van de vrouwen én andere minderheidsgroepen binnen de advocatuur. Minstens moeten we ons bewust zijn van de ermee gepaard gaande uitdagingen zodat we ook daarop gepaste antwoorden kunnen bieden.

Het bediendenstatuut: een de facto realiteit

Dat dit een formalisering is van een de facto realiteit, kan niet ontkend worden. Daarmee wordt echter geen antwoord gegeven op de vraag waarom deze realiteit bestaat, laat staan of deze zelfs wenselijk is.

Dit doet minstens vermoeden dat het dus duidelijk niet om het statuut gaat en dat andere factoren een veel crucialere rol spelen.

Als dit reeds een realiteit is én een antwoord zou bieden op de problematiek waarvan sprake, waarom blijft die dan toch nog steeds zo brandend actueel? Als het statuut de doorslaggevende factor is, waarom verlaat men heden dan de balie als het slechts om een formalisering van de bestaande realiteit zou gaan? Dit doet minstens vermoeden dat het dus duidelijk niet om het statuut gaat en dat andere factoren een veel crucialere rol spelen. Hoe een formalisering van dit statuut dan een gepast antwoord zou kunnen bieden op deze problematiek, blijft mij vooralsnog een raadsel. Daarenboven blijven de war for talent en braindrain niet beperkt tot vrouwen…

We zien heden minder vrouwelijke partners en een meerderheid vinden we in een medewerkers- of stagepositie. Het zou de realiteit geweld aandoen om zomaar te veronderstellen dat vrouwelijke confraters deze posities innemen vanuit een gebrek aan ambitie. Het is complexer dan dat. Deze positie van vrouwen en minderheden in de advocatuur vormt net een weerspiegeling van structurele uitdagingen die om adequate oplossingen vragen. Het gevaar van het nieuw bediendenstatuut is dat het ons kan verblinden voor de achterliggende reële uitdagingen.

Niemand trekt in twijfel dat met het bediendenstatuut de optie om partner te worden van tafel is en daarmee er dus de facto minstens één extra hindernis op de weg komt…

Staan wij bijgevolg voldoende stil bij de potentiële langetermijneffecten? Natuurlijk kan men in theorie na een aantal jaren alsnog de sprong wagen maar in hoeverre heeft dat impact op de doorstromingskansen? Met dergelijke stelling ontkennen we het bestaan van uitdagingen die op dat vlak reeds bestaan.

Work-life balans

Het bediendenstatuut moet tegemoet komen aan de vraag naar een betere work-life balans. Het is inderdaad zo dat een advocaat door de aard van de beroepsactiviteiten op ongewenste tijdstippen paraat moet staan. Zal dit werkelijk anders zijn voor de advocaat-bediende? Na 17 u geldt het recht op deconnectie en lost de advocaat-zelfstandige het zelf maar op…

Geeft het zelfstandigenstatuut de advocaat niet net méér vrijheid? Als zelfstandige is men immers vrij om de tijd en het werk naar goeddunken in te vullen. Flexibele uren en parttime werk zijn perfect mogelijk en zelfs makkelijker te realiseren dan met een bediendenstatuut. Deze staan zelfs geen partnerschap in de weg.

Wordt de work-life balans en de beperking van die vrijheid niet grotendeels bepaald én beknot door de structuur én de cultuur van de organisatie? Hoe gaat het bediendenstatuut de work-life balans dan gunstig beïnvloeden?

Toegang of doorstroming?

Het bediendenstatuut moet de toegang tot het beroep van advocaat vergemakkelijken. Is er heden een probleem met de toegang tot het beroep dan wel met de doorstroming? Op basis van de voorhanden zijnde cijfers zien we immers dat vele stagiaires hun stage aanvatten maar na enkele jaren reeds uitstromen. Dit lijkt mij bijgevolg geen probleem van toegang dan wel van doorstroming te zijn. Minstens bestaat er eveneens een doorstromingsprobleem.

Ik durf te betwijfelen dat de advocaat-bediende makkelijker zal kunnen doorstromen. Het partnerschap is met het statuut immers van tafel (minstens voor de duurtijd van het bediendenstatuut, maar zal veel langer – én ontmoedigend – doorwerken).

Onafhankelijkheid

De onafhankelijkheid van de advocaat achten we een deontologische en cruciale kernwaarde voor de uitoefening van de advocaat. Een werknemer (of bediende) werkt per definitie onder gezag van. Hoe gaan we dergelijk conflict met elkaar rijmen? Komt de onafhankelijkheid van de advocaat daarmee niet in het gedrang? Mogelijks niet meer of minder dan met de huidige de facto realiteit. Dat brengt ons terug bij de vraag: in welke mate is dat wenselijk?

“The answer is the misfortune of the question”

Dit artikel staat vol van vragen die passend zijn bij een genuanceerd debat. Vragen die vooralsnog onbeantwoord blijven. Antwoorden die we aan de beginnende stagiaires nochtans verschuldigd zijn zodat zij minstens een weloverwogen én genuanceerde keuze kunnen maken en daarbij eveneens bewust zijn van de potentiële langetermijnimpact. Een betaald bevallingsverlof van enkele maanden kan op langere termijn immers een hogere prijs hebben dan zij bereid zijn te betalen…

Bij een beroepskeuze zijn er tal van andere overwegingen die jonge advocaten kunnen maken. Om adequate antwoorden te bieden op prangende vraagstukken, moeten we stilstaan bij waarom bepaalde keuzes gemaakt worden en daarbij verder durven kijken dan het statuut en werken aan bredere structurele en culturele problemen. Uit onderzoek blijkt dat deze de brug slaan naar antwoorden in andere sectoren. Er is geen reden om te veronderstellen dat dit anders zou zijn in de advocatuur.

Om adequate antwoorden te bieden op prangende vraagstukken, moeten we stilstaan bij waarom bepaalde keuzes gemaakt worden en daarbij verder durven kijken dan het statuut en werken aan bredere structurele en culturele problemen.

Bij gebreke waarvan we, alle goede intenties ten spijt, kunnen verzanden in een tweesporenbeleid, waarbij de kloof groter wordt, in plaats een brug gebouwd om deze te dichten.

Eve Vlemincx

Referenties

[1] Ik hou niet van deze terminologie, net omdat het polariseert. Tot op heden ben ik geen artikel tegengekomen van een vrouwelijke confrater rond dit thema.

Uw opiniestuk ook op Jubel? Contacteer de redactie.