Algemene voorwaarden spelen een essentiële rol in contractuele relaties tussen partijen en bieden bescherming bij conflicten of geschillen. Steeds vaker plaatsen ondernemers deze voorwaarden uitsluitend op hun website. Maar ook al zijn de algemene voorwaarden daar eenvoudig terug te vinden, dat volstaat niet om hun juridische afdwingbaarheid te waarborgen.
Twee basisprincipes: kennisname en aanvaarding
Een onderneming die zich ten aanzien van een contractspartij op zijn algemene voorwaarden wil (kunnen) beroepen, moet er eerst voor zorgen dat de algemene voorwaarden tegenstelbaar zijn aan de contractspartij.
Het Hof van Cassatie heeft doorheen de jaren verduidelijkt dat algemene voorwaarden tegenstelbaar zijn als de volgende cumulatieve voorwaarden zijn vervuld[1]:
- De contractspartij moet vóór het sluiten van de overeenkomst effectief kennis genomen hebben van de algemene voorwaarden of de redelijke mogelijkheid daartoe hebben gehad.
- De contractspartij moet de algemene voorwaarden effectief aanvaard hebben.
Met de invoering van het artikel 5.23, eerste lid NBW werd de bestaande rechtspraak wettelijk verankerd.[2]
De voorafgaande kennisname (of mogelijkheid daartoe) en aanvaarding impliceren dus dat ze uiterlijk bij de offerte of bestelbon moeten worden meegedeeld.
Worden ze pas bij de orderbevestiging of factuur overgemaakt, dan zijn ze in principe niet tegenstelbaar aan de contractspartij
In rechtspraak wordt de vereiste van voorafgaande kennisname/aanvaarding in B2C-relaties zeer strik toegepast. In B2B-relaties wordt een soepelere houding aangenomen.
Zo gelden er in B2C-relaties bijzondere regels:
- Staan uw algemene voorwaarden op de achterkant van een offerte of bestelbon? Dan moet er op de voorzijde uitdrukkelijk naar verwezen worden.
- Ongebruikelijke of buitensporige clausules voor de consument? In een arrest van 18 juni 2021 oordeelde het Hof van Cassatie dat een algemene verwijzing op de voorkant naar de achterzijde niet volstaat. Er moet expliciet naar de clausule(s) zelf verwezen worden.[3]
Terwijl in B2B-relaties algemeen wordt aanvaard dat als een onderneming een factuur niet binnen een redelijke termijn betwist, zij niet alleen de factuur maar ook de daarin vermelde factuurvoorwaarden aanvaardt.
De inhoud van de algemene voorwaarden mag niet ‘onrechtmatig’ zijn
Algemene voorwaarden moeten niet alleen tegenstelbaar zijn aan de contractspartij, ze moeten ook inhoudelijk in overeenstemming zijn met de wet.
De wetgever heeft zowel in B2B- als B2C-relaties voorzien dat de inhoud van op onrechtmatigheden kan worden getoetst.
Onrechtmatige bedingen zijn zowel in B2B als B2C-relaties niet afdwingbaar. Het Wetboek voor Economisch Recht (WER) voorziet o.m. in:
- Een algemene toetsingsnorm (catch all-bepaling) waardoor clausules die een kennelijk onevenwicht tussen rechten en verplichtingen van de betrokken partijen scheppen niet afdwingbaar zullen zijn (de artikelen VI.91/3 WER en I.8, 22° WER).
- Een zwarte lijst van onrechtmatige bedingen die steeds verboden zijn (de artikelen VI.91/4 WER en VI.83 WER).
- Enkel in B2B-relaties: een grijze lijst van onrechtmatige bedingen die behoudens bewijs van het tegendeel verboden zijn (artikel V.91/5 WER).
In B2C-relaties geldt een bijkomende vereiste: ze moeten steeds op duidelijke en begrijpelijke wijze zijn opgesteld (artikelen VI.2, VI.45 en VI.64 WER). Ook niet-juristen moeten in staat zijn om de inhoud ervan te begrijpen.
Wat met algemene voorwaarden die op de website staan?
Algemene voorwaarden die op de website staan, zullen dus niet automatisch afdwingbaar zijn.
Zelfs als de algemene voorwaarden correct zijn qua inhoud, moeten ze ook tegenstelbaar zijn. Dit zal steeds beoordeeld worden in het licht van de omstandigheden waarin de overeenkomst tot stand komt, waarbij een onderscheid wordt gemaakt tussen overeenkomsten die in de lokalen van de onderneming afgesloten worden en overeenkomsten die digitaal worden afgesloten.
Overeenkomsten afgesloten in de onderneming
In rechtspraak zien we opnieuw een soepelere houding ten aanzien van B2B-relaties.
Zo besliste het Hof van Cassatie bij arrest van 30 maart 2023 dat een forumkeuzebeding tegenstelbaar was aan een contractspartij, ook al kon het forumkeuzebeding enkel geraadpleegd worden door naar de website van de onderneming te surfen. Belangrijke nuance: partijen hadden een schriftelijke overeenkomst ondertekend en in die overeenkomst werd een hyperlink vermeld aan de hand waarvan de algemene voorwaarden met het keuzebeding geraadpleegd konden worden.
Hoewel dit arrest een belangrijke versoepeling inhoudt die inspeelt op de huidige digitalisering, had het uitsluitend betrekking op een forumkeuzebeding. Het is dan ook de vraag of deze redenering in de toekomst ook zal worden toegepast op andere clausules in de algemene voorwaarden
Bij B2C-relaties blijft het aangewezen om vóór de contractsluiting een schriftelijke versie van de algemene voorwaarden te laten ondertekenen door de consument.
Overeenkomsten op afstand (e-commerce)
In de rechtspraak worden digitale algemene voorwaarden, zowel in B2B- als B2C-relaties, tegenstelbaar geacht mits de check-outflow als volgt verloopt:
- Vóór de bestelling wordt geplaatst, verschijnt er een pop-up of scroll-venster met de algemene voorwaarden, minstens een hyperlink met doorverwijzing naar de algemene voorwaarden.
- De klant moet uitdrukkelijk aanklikken dat hij de algemene voorwaarden gelezen heeft en dat hij zich akkoord verklaart met de inhoud ervan.
Ondernemers doen er dus goed aan te controleren of hun check-outflow voldoet aan de voormelde vereisten en of een eventuele hyperlink daadwerkelijk werkt.
Conclusie
Algemene voorwaarden zijn een belangrijk juridisch beschermingsmiddel, maar ze zullen hun doel alleen bereiken als ze correct zijn naar inhoud én correct worden toegepast.
De inhoud en toepassing moeten afgestemd zijn op de aard van de contractuele relatie (B2B of B2C) en de wijze waarop het contract tot stand is gekomen.
Het is daarom raadzaam dat ondernemingen niet alleen oog hebben voor de inhoud van hun algemene voorwaarden, maar ook voor de manier waarop ze die in de praktijk toepassen.
Als dit over het hoofd wordt gezien, bestaat het risico dat de juridische bescherming wegvalt op het moment dat zij het meest nodig is.
Emeline Willems, Decordier & Partners
0 reacties