Naar aanleiding van een discussie in de Commissie Justitie over de begroting van Justitie haalde de heer K. Geens uit naar de magistratuur. U kan hier de juiste tekst beluisteren. (vanaf 01:07:04 en wat de magistratuur
betreft vanaf ongeveer: 01:14.00).

Kort samengevat komt het erop neer dat er, volgens de heer K. Geens, nu voorrang moet gegeven worden aan het penitentiaire (hij verwijst naar de schandalige toestand in de gevangenis van Lantin) boven de rechterlijke orde, dat er in het hof van beroep te Brussel niet meer magistraten moeten benoemd worden, dat de werklast ernstig moet verdeeld worden en gemeten worden, dat men moet stoppen met zagen over de opvulling van de kaders en de middelen, dat men het werk moet doen met de mensen die er zijn en dat in het algemeen de magistraten wat sneller moeten werken. Geef hun goede gebouwen en een goede infrastructuur en dat zal hen gelukkiger maken.

Zelfs indien bepaalde gedeelten van zijn woorden alleen betrekking zouden hebben op het Hof van Beroep te Brussel, hetgeen ik betwijfel, gelet op bepaalde uitlatingen, dan nog vergt dit antwoord enige toelichting.

Deze reactie is persoonlijk en bindt vanzelfsprekend niemand van de magistratuur.

Hof van beroep Brussel

Ik kan en wens mij niet uit te spreken over de specifieke toestand in het hof van beroep te Brussel omdat men de precieze cijfers moet kennen, de afwezigheden wegens allerlei redenen, de complexiteit van de zaken enz. Dit blijkt niet zomaar uit de voorhanden zijnde cijfers, doch vergt een doorgedreven onderzoek door experten die op de hoogte zijn van het recht en de werking van een rechtscollege. Een rechtscollege is immers, met alle respect voor de arbeiders die bandwerk moeten doen, niet te vergelijken met de arbeid in bijvoorbeeld een confectiefabriek. Alles moet immers gebeuren op maat van de zaak en de partijen.

Wat het hof van beroep te Brussel betreft werd onlangs door de eerste voorzitter zelf een audit gevraagd aan de Hoge Raad voor de Justitie. Deze audit zou moeten af zijn tegen eind dit jaar. Allicht komt er dan meer duidelijkheid.

Het probleem van de achterstand in Brussel is evenwel niet nieuw. Ook onder de vorige minister van Justitie, K. Geens, bestond dit probleem al. Wat heeft hij eraan gedaan?

Iedere burger kan de cijfers controleren in verband met de input en output van de verschillende rechtscolleges op de website van de hoven en rechtbanken via de rubriek “College” en dan “Statistieken”.

Houd er wel rekening mee dat wanneer een korps een aantal magistraten telt, de output van burgerlijke zaken niet zomaar kan gedeeld worden door alle magistraten, doch de arresten in burgerlijke zaken enkel worden uitgesproken door de magistraten die zijn toegewezen aan de burgerlijke kamers. Hetzelfde geldt voor de correctionele zaken, de Kamer van Inbeschuldigingstelling, het Hof van Assisen enz.

Ieder rechtscollege is ook verplicht jaarlijks een werkingsverslag op te maken en dit te bezorgen aan de Hoge Raad voor de Justitie en de minister. Wat de minister van Justitie betreft vrees ik dat dit de afgelopen jaren gewoon geklasseerd werd. Op basis hiervan had de toenmalige minister van Justitie ook al kunnen ingrijpen, indien nodig.

Werklastmeting

De heer K. Geens heeft het opnieuw over de werklastmeting. Persoonlijk ben ik overtuigd van een werklastmeetinstrument (en met mij zeer veel magistraten), omdat om de haverklap wordt beweerd dat er niet genoeg geproduceerd werd. Alsof vonnissen of arresten maken hetzelfde is als een gebak, met steeds dezelfde ingrediënten.

Jaren geleden werd er al begonnen met een werklastmeting. Meer zelfs op het niveau van de hoven van beroep jaren was er eindverslag doch het resultaat van deze werklastmeting werd niet aanvaard. Dit rapport wees immers uit dat in alle hoven van beroep, op één na, er te weinig magistraten waren voor het werk.

De burger mag ook weten hoe ingewikkeld dergelijke werklastmeting is en ik probeer dit hierna kort uit te leggen.

Geen enkele zaak of het nu om een burgerlijke zaak gaat, een correctionele zaak, een fiscale zaak of een sociale zaak die voor het gerecht komt, is dezelfde. De zwaarte van een zaak en de tijd die eraan moet gespendeerd worden, hangt af van verschillende factoren, zoals de complexiteit van de zaak, het aantal partijen, het aantal bladzijden van het dossier dat moet gelezen worden, het aantal problemen dat wordt opgeworpen, het aantal bladzijden conclusies dat moet gelezen worden, de behandeling van de zaak voor de pleidooien, de tijd die nodig is om opzoekingen te doen in verband met de opgeworpen problemen en het aantal bladzijden dat nodig is om te motiveren en om tot een besluit te komen.

Een eenvoudige diefstal met braak door één persoon ten nadele van één persoon is niet hetzelfde als een diefstal met braak door verschillende personen ten nadele van verschillende personen. Nochtans gaat het in beide gevallen om een diefstal met braak.

Hetzelfde geldt voor een burgerlijke zaak, een fiscale zaak, een sociale zaak enz.

U begrijp dus wellicht dat de eerste diefstal met braak niet dezelfde zwaarte heeft als de tweede diefstal met braak. Hier ziet u onmiddellijk het probleem om aan een bepaalde soort zaak punten of wat dan ook te geven. En zo bestaan er tientallen soorten zaken in elke materie: burgerlijk, strafrechtelijk, fiscaal, sociaal enz.

Daarnaast moet men rekening houden met het feit dat de magistraten iedere week opnieuw zaken krijgen toebedeeld, wat in feite inhoudt dat alle zaken tegen de volgende week moeten klaar zijn voor uitspraak. Wanneer u op de media de omvang van een aantal zaken heeft gezien, dan begrijpt u onmiddellijk dat dit onmogelijk is.

De opmerking dat men dus wat sneller moeten werken of zoals door anderen wordt voorgehouden wat minder moet motiveren houdt geen enkele steek en is ronduit belachelijk. Een rechter moet naar eer en geweten gerust kunnen zijn dat hij alles gedaan heeft om de zaak goed te bestuderen, goed te antwoorden op alle argumenten en een evenwichtig oordeel te vellen. De burger moet zien hoe grondig de rechter een zaak heeft beoordeeld maar daarnaast mag men niet vergeten dat wanneer niet geantwoord wordt op alle middelen, men hoger beroep of cassatie of riskeert.

Het zou misschien aangewezen zijn de criticaster(s) – advocaten eens een maand zitting te laten volgen als plaatsvervangend magistraat met de vraag om de uitspraken ook tegen de volgende week klaar te hebben.

Wellicht zou men niet zo denigrerend doen, zoals sommigen nu doen.

Zoals in elke beroepsgroep het geval is, zijn er allicht magistraten die minder presteren, maar daarvoor moet men niet alle magistraten over dezelfde kam scheren. Hier moet de korpsoverste zelf zeker optreden en ingrijpen en indien dat niet het geval is, dan mag zijn mandaat niet hernieuwd worden. Het kan wel niet de bedoeling zijn om de magistraten uit te persen zoals een citroen. De magistraat moet ook de gelegenheid krijgen uitleg te geven waarom hij zoveel tijd besteed heeft aan een bepaalde zaak.

Waarom denkt u dat er zoveel burn-outs zijn bij de magistraten of waarom zoveel magistraten ziek worden, waarom worden sommige plaatsen niet opgevuld en waarom worden de plaatsen van plaatsvervangend magistraat niet ingevuld!

Ik verwijs hierna ook nog naar een aantal opdrachten die de magistraten vervullen naast hun reguliere werk, hetgeen allemaal weerslag heeft op de werklast.

Het is misschien ook nuttig te herinneren dat de gewone rechtscolleges tijdens de coronaperiode gewoon zijn blijven werken, desnoods via videozittingen. Dat kan niet van iedereen gezegd worden.

Niet dossier gebonden activiteiten

Naast het behandelen van de binnenkomende zaken werd jaren geleden al een meting gedaan in verband met niet dossier gebonden activiteiten. Al naargelang de aard van het rechtscollege kwam dit op een percentage van 15 tot 25% van de beschikbare arbeidstijd.

Hierna vindt u een overzicht van deze activiteiten:

Wettelijk kader

Tegen de wet in wordt het wettelijk kader van de magistraten niet opgevuld. Dat is al begonnen onder de toenmalige minister K. Geens.

Dit wordt ingevuld à rato van ongeveer 85 à 90% doch is zeker niet overal hetzelfde. Het College van hoven en rechtbanken kan hieromtrent exacte gegevens bezorgen.

Daarenboven werd/wordt gewacht met het openstellen van vacante plaatsen zodat wanneer iemand op pensioen gaat, de plaats slechts maanden na zijn pensioen wordt ingevuld.

Dat is evident niet bevorderlijk voor de werking van een rechtscollege.

Aanwijzing van magistraten in allerlei commissies, raden, delegaties enz.

Er zijn tientallen commissies en/of raden waarin magistraten volgens de wet moeten zetelen. De werklast verschilt van commissie tot commissie en van raad tot raad. Sommige worden betaald, andere dan weer niet.

Daar wordt in de meeste gevallen geen rekening mee gehouden voor de opvulling van het kader.

Is de oplossing om alle magistraten te weren uit die commissies of geen delegatie toe te kennen en wie gaat dan het juridisch werk doen?

Dit vereist zeker een debat maar heeft ook weerslag op de output.

Lesopdrachten aan externen

Een aantal magistraten geven nog les in een hogeschool of een universiteit. Het is de korpsoverste die beslist of er les kan gegeven worden aan een hogeschool of een universiteit. Meestal is dit wel beperkt en heeft dit ook een meerwaarde voor de betrokken magistraat en korps.

Dit systeem is zeker geen uitzondering voor de gewone rechtscolleges want ook in het Grondwettelijk Hof en de Raad van State ziet u met de regelmaat van een klok een bericht verschijnen in het Belgisch Staatsblad waarin de magistraat toegelaten wordt om les te geven voor een bepaald percentage.

Goede gebouwen en goede infrastructuur

De heer K. Geens moet zelf toegeven dat er iets hapert aan de gebouwen en de infrastructuur. In sommige burelen van de magistraten van het hof van beroep te Brussel giert in de winter de wind door de ramen. Dit is slechts één voorbeeld doch er zijn er talloze ook buiten het Hof van Beroep te Brussel.

In de privé was er allang een staking uitgebroken, doch bij de overheid en vooral bij Justitie kan alles. Onder het mom van de continuïteit van de dienst en wegens terughoudendheid doen de magistraten niets.

Er werden/worden wel inspanningen gedaan door Justitie doch alles komt veel te laat.

Ook wat de infrastructuur betreft moet de heer K. Geens toegeven dat er nog werk aan de winkel is.

Het hoofdstuk ICT op Justitie is een apart verhaal. Feit is dat bepaalde software totaal verouderd is en de systemen niet altijd op elkaar afgestemd zijn. Onder de toenmalige minister van Justitie, de heer K. Geens, werden er hieromtrent al herhaaldelijk opmerkingen gemaakt doch alles werd telkens van tafel geveegd. De klant zou koning moeten zijn, doch dit was hier zeker niet het geval.

Onder de nieuwe minister lijkt beterschap in zicht. Er wordt nu ook effectief geluisterd.

Kan er misschien ook uitgelegd worden hoeveel budget er nog beschikbaar was voor 2020 toen de toenmalige Minister van Justitie K. Geens werd vervangen?

Terughoudendheid

Van de magistraten wordt verwacht dat zij de nodige terughoudendheid aan de dag leggen.

Mag dat ook niet verwacht worden van een minister, kort na het verlaten van zijn departement?

Besluit

De heer Geens werd slechts een beperkte tijd toegemeten in de Commissie Justitie. Hij maakte ook de opmerking dat er niet veel zou gekeken of geluisterd worden naar deze Commissie van 1 juni 2021, waarvan ik de tekst voorlopig ook nog niet terugvind. Gelukkig bestaat er nog de video.

Zijn uitlatingen blijven wel hangen. Vandaar dat een toelichting nodig was.

De waarheid heeft immers haar rechten en draagt er hopelijk toe bij de burger een beter inzicht te geven in de werking van de magistratuur.

Ik houd in alle geval zeer goede herinneringen over aan de dames en heren juryleden die deel hebben uitgemaakt van een jury van een Hof van Assisen en versteld stonden van het enorme werk dat verricht werd in Justitie.

Eric Beaucourt