Ziet u het al gebeuren dat de Orde van Vlaamse Balies via sociale media een warme oproep doet om advocaat te worden? Kan u het zich al voorstellen dat advocaten in filmpjes dan honderduit spreken over een aantrekkelijke job met veel variatie en met veel contacten met mensen die geen jurist zijn? In een nauwelijks verhullende reclameboodschap zouden dan jonge advocaten aan het woord gelaten worden die hun job aanprijzen als het aards paradijs.

De balie heeft eerder de neiging om bezorgd te zijn over de toevloed van nieuwe stagiairs en over het welzijn de advocaten. Er zijn natuurlijk wel de beurzen waar studenten veelal door grotere kantoren worden aangemoedigd om na hun studies daar hun baliecarrière te starten. Er mogen dan vele jonge juristen de stap naar de advocatuur zetten, er is volgens sommigen een “war on talent” bezig waarbij de studenten al tijdens hun studies worden opgespoord. Het zou dus toch kunnen dat de Orde een hip reclamebureau inzet om jongeren te overtuigen.

Tot voor kort was er een geheel ander beeld bij de magistratuur. De rekrutering van de leden van de rechterlijke macht werd gekenmerkt door een veel grotere vraag dan er aanbod was. Nu komt het geregeld voor dat de Hoge Raad voor de Justitie voor een bepaalde functie niemand voordraagt bij gebrek aan een geschikte kandidaat, wat dan weer voor maanden vertraging zorgt bij het invullen van vacante plaatsen.

Het is duidelijk dat ‘Team Justitie’ (het nieuwe koosnaampje dat de minister van Justitie bedacht voor de rechterlijke macht en de FOD Justitie) het daarom over een andere boeg wil gooien. Sinds kort verspreidt het College van de hoven en rechtbanken hippe en professioneel gemaakte promotiefilmpjes op de sociale media. Geëngageerde magistraten spreken enthousiast over hun werk in een verfrissende stijl die tot voor kort ondenkbaar leek. Het moet gegadigden aanzetten om de stap te zetten naar de magistratuur. Wie wil deelnemen aan het examen “beroepsbekwaamheid” heeft tot 10 februari “tot 12 u ’s middags” de tijd om zich in te schrijven en wie ambieert om plaatsvervangend magistraat te worden kan dat doen tot 17 februari voor het speciaal examen voor de plaatsvervangers.

Het is een goede zaak om ook de sociale media te gebruiken om een dergelijke oproepen kracht bij te zetten en daarmee eventuele drempelvrees te doen verminderen. Het blijft natuurlijk, afgaand op de slaagpercentages bij het examen beroepsbekwaamheid, niet evident om dat toegangsticket te bemachtigen. Het zou overigens geen goed idee zijn om soepeler te zijn bij de beoordeling van het examen, want de lat mag best wel hoog liggen voor wie een levenslange benoeming ambieert. Het is wel verontrustend wanneer de functie van magistraat onvoldoende goede juristen zou kunnen aantrekken.

In de marge mag toch ook wel de vraag worden gesteld naar de wijze van rekruteren van de plaatsvervangende rechters. Het is voor velen een weinig aantrekkelijke gedachte om aan een examen te moeten meedoen (met het risico om als jurist door de mand te vallen, met de daaraan verbonden knauw in de reputatie) om dan gratis op onvoorspelbare tijdstippen te mogen invallen. Wanneer er twijfels zijn over de positie van plaatsvervangers (omdat ze te weinig bewijs leveren van hun kennis of omdat men vindt dat ze te weinig onafhankelijk zijn) lijkt het logischer om die dan maar ook consequent af te schaffen en de magistratuur zodanig te organiseren dat die in staat is het tijdelijk uitvallen van magistraten professioneel en efficiënt zelf op te vangen zonder plaatsvervangers (veelal advocaten die een fundamenteel andere rol hebben in de rechtsbedeling).

De huidige regeling van invoeren van een toegangsexamen voor nieuwkomers is niets meer dan een poging tot ontrading om zich als plaatsvervanger kandidaat te stellen zonder dit ook zo te durven benoemen. Intussen wordt aan de zittende plaatsvervangers (die zonder examen benoemd zijn) gesmeekt om nog lang na hun pensioenleeftijd te blijven. Het wordt tijd dat daar met open vizier een moedige visie over wordt ontwikkeld.

Het blijft merkwaardig dat de magistratuur in zijn geheel blijkbaar minder aantrekkingskracht heeft dan vroeger. In de overgrote meerderheid zijn het gedreven “civil servants” die het beste van zichzelf geven om het maatschappelijk samenleven te verbeteren. Ze beschikken daarbij over aanzienlijke bevoegdheden. De leden van de uitvoerende en de rechterlijke macht kijken vaak met enige frustratie naar de “activistische rechters”, die overigens niets anders doen dan de bevoegdheden invullen die de andere machten hen hebben toevertrouwd. Een rechtsstaat koestert zijn magistraten.

Hugo LAMON

***

Meer blogposts lezen van Hugo Lamon? Dat kan hier!