​De magistraten van de zetel en het openbaar ministerie van Antwerpen en Limburg lanceerden op 1 oktober 2025 een nieuw initiatief. ‘100 voorstellen voor meer veiligheid en rechtvaardigheid in het ressort Antwerpen-Limburg.’ “Het is 5 voor 12 voor justitie. Concrete plannen en investeringen zijn hoognodig om justitie toe te laten zijn taken voor de bescherming van burger en maatschappij daadwerkelijk op te nemen.”

In de honderd voorstellen worden een aantal zeer terechte voorstellen gedaan, gelet op de vele problemen waarmee de magistratuur te kampen heeft. De vraag is waarom dit niet nationaal kon gebeuren, omdat niet alleen de magistratuur in Antwerpen en Limburg met problemen te kampen heeft.

Communicatie naar de burger

Op het laatste blad wordt een onderdeel “Communicatie” vermeld, dat in zeer algemene bewoordingen weergeeft wat men wil doen.

“Justitie dient meer, gerichter en assertiever te communiceren”, lees ik. Zeer terecht maar niet alleen in het ressort Antwerpen-Limburg. Het staat als een paal boven water dat de magistratuur de laatste jaren al veel stappen in de goede richting heeft gezet in verband met communicatie. Dat mag zeker eens beklemtoond worden. Bepaalde ressorten, korpschefs en persmagistraten nemen hier zeker het voortouw, maar het is allemaal veel te veel versnipperd en het gaat niet snel genoeg, waar dit nochtans perfect kan.

Het gebruik van filmpjes, podcasts en andere middelen, waarbij voornamelijk de eigen problemen worden aangekaart, is absoluut onvoldoende.

Ik kan me trouwens niet van de indruk ontdoen dat het in de vorige voorstellen van dit document veelal gaat over de communicatie in verband met de problemen die de magistratuur zelf ondervindt maar weinig over de communicatie of beter het gebrek aan communicatie waarmee de burger geconfronteerd wordt.

Het is teleurstellend dat zo weinig aandacht wordt gegeven aan dit onderdeel dat trouwens niet eens wordt uitgewerkt en, ik geef het toe, misschien ook niet de bedoeling was om dit te doen in dit document. Het initiatief verdient dan ook alle lof, maar…

Communicatie, lees het gebrek aan communicatie naar de burger, is evenwel precies wat het vertrouwen van de burger in justitie, lees de magistratuur, heeft veroorzaakt.

Reeds verschillende keren heb ik intern een aantal zeer concrete voorstellen gedaan in verband met communicatie naar de burger. Ik heb daar evenwel niet zoveel van gemerkt. Menig korpschef heeft allicht de bedenking gemaakt waarmee deze oude knorrepot zich bemoeit!

Vandaag doe ik deze voorstellen opnieuw maar publiekelijk omdat ik het niet langer kan aanzien.

Verwacht van mij evenwel geen nestbevuiling, daarvoor ligt de magistratuur mij te nauw aan het hart. Als ik evenwel geloofwaardig wil blijven bij het verdedigen van de magistratuur, dan moet men ook kritiek kunnen verdragen en er vooral zelf iets aan doen.

Hier is het al vijf na twaalf!

Voorstellen

Ik doe een aantal constructieve voorstellen, die de magistraten zelf in handen hebben, in eerste instantie niets kosten en bovendien onmiddellijk kunnen worden uitgevoerd.

Ik som de verschillende voornaamste punten, zonder volledig te zijn, hierna eerst op om deze nadien kort toe te lichten.

• Federaal klachtenloket.
• Federaal contactformulier.
• Uitspraken en persberichten.
• Duiding, brochures en modellen.
• Beleidsplan en werkingsverslagen.
• Inhoudelijke verbetering website.
• Nieuwsbrief.
• Opendeurdagen, schoolbezoeken en bevragingen.
• Sociale media.
• Federale persrichtlijnen.
• Persmagistraten en persattachés.
• Houding van de magistratuur ten aanzien van de burger.
• Federale ombudsman.

Federaal klachtenloket

Probleem

Wanneer een burger een klacht wil indienen bij een bepaald rechtscollege, dan wordt het wel even zoeken hoe men contact kan opnemen met dat rechtscollege. Meestal wordt wel een telefoonnummer weergegeven en als men wat verder zoekt, kan men ook een mailadres van een griffiedienst vinden, maar een klachtenformulier is zelden terug te vinden.

Dit veronderstelt trouwens dat men al goed op de hoogte is van de structuur van de Belgische rechtbanken en hoven. Welke burger weet bijvoorbeeld dat er twaalf gerechtelijke arrondissementen zijn en dertien rechtbanken van eerste aanleg.

En hoe zit het met de vredegerechten? De vredegerechten van West-Vlaanderen tellen zeventien kantons, waaronder verschillende met dezelfde benaming maar met een ander nummer.

Via de rubriek territoriale bevoegdheid kan men wel zien tot welk vredegerecht een bepaalde gemeente en straat behoort, maar welke burger geraakt ooit zover dat hij tot die link geraakt.

Oplossing

Is het niet het ogenblik om een federaal klachtenloket te maken, van waaruit de klachten kunnen verdeeld worden naar de plaatselijke entiteiten, zodat de burger zelf niet eerst op zoek moet gaan of hij wel een klacht kan indienen en waar hij zijn klacht precies kan indienen. Deze taak zou perfect kunnen opgenomen worden door de bestaande steundienst van de hoven en rechtbanken.

Waarom geen veel gestelde vragen opstellen, waarin automatisch een antwoord wordt gegeven op een hele reeks klachten van de burger.

Er bestaat nu al een FAQ doch die gaat niet zozeer over klachten en is zeer beperkt:

Federaal contactformulier

Probleem

Ook het vinden van een contactformulier per rechtscollege, als er al één bestaat, is een huzarenstukje. Meestal is er wel een telefoonnummer beschikbaar en als men wat zoekt zijn er mailadressen beschikbaar meestal van de griffiediensten, maar dit is niet hetzelfde als een algemeen contactformulier.

Oplossing

Ook hier zou een nationaal contactformulier moeten worden voorzien van waaruit de vraag naar het bevoegde rechtscollege kan worden gestuurd. Ook deze taak zou perfect kunnen opgenomen worden door de bestaande steundienst van de hoven en rechtbanken.

Mocht dit niet onmiddellijk kunnen, wat ik zeer betwijfel, dan zou in afwachting, op de website van elk rechtscollege, duidelijk een eenvormig contactformulier voor alle rechtscolleges moeten worden voorzien, om te vermijden dat ook hier een wildgroei ontstaat aan vragen die eerst gesteld worden om het formulier te kunnen versturen.

Om een groot aantal vragen op te vangen, zou ook hier gebruik kunnen worden gemaakt van vooraf ingevulde vragen en antwoorden.

Uitspraken en persberichten

Probleem

Uitspraken

Slechts een beperkt aantal rechtscolleges verspreidt momenteel interessante uitspraken. Het Hof van Cassatie doet dit via Juportal.

Uitspraken mediazaken

Daarnaast verspreiden niet alle rechtscolleges hun uitspraken over zaken die de media halen. Elke korpschef beslist hierover autonoom.

Pers

Momenteel is het zo dat journalisten zich kunnen aanmelden om op de hoogte te worden gehouden van bepaalde uitspraken. Daarnaast zijn er evenwel rechtscolleges die ook nog eens een afzonderlijke groep hebben waarop plaatselijke journalisten zich kunnen aansluiten. In alle geval was dit toch tot voor kort.

Vindplaats uitspraken

De burger kan zelf uitspraken zoeken via het federaal gedeelte van de website of via de website van het rechtscollege (voorbeeld).

Zowel voor de burger als voor de journalist is dit zeer verwarrend. Bovendien moet de burger, in tegenstelling tot de journalist, zelf op zoek gaan wanneer er een uitspraak of persbericht is verschenen.

Oplossing

Uitspraken

In belangrijke zaken kunnen de rechtscolleges nu al hun uitspraken verspreiden via Juportal. Dit kan onmiddellijk en vereist enkel een login, een paswoord en zo nodig een korte opleiding of handleiding.

Er moet daarvoor niet gewacht worden op de databank die voorzien werd door de wet en waarvan de verwezenlijking nog jaren op zich kan laten wachten. Een aantal rechtscolleges maakt hiervan gebruik doch dit is nog zeer beperkt.

Uitspraken mediazaken

In alle zaken die de media halen moeten de uitspraken of minstens een bericht over de uitspraken ter beschikking worden gesteld op de website en/of via de nieuwsbrief. Er moeten hierover eenvormige richtlijnen komen. Informatie over de media-uitspraken moeten op één centrale goed zichtbare plaats ter beschikking worden gesteld. Elk rechtscollege kan dit daarnaast ook op zijn eigen website plaatsen.

Pers

Er wordt één federale persgroep opgericht, waarop iedere journalist die het wenst, zich kan aansluiten. Er kunnen geen afzonderlijke persgroepen meer worden opgericht, dit om te vermijden dat bepaalde journalisten voorrang krijgen bij het verspreiden van nieuws.

De persberichten voor de journalisten worden verstuurd via deze persgroepen.

De uitspraken worden gelijktijdig ter beschikking gesteld op de website en van de journalist en van de burger, en niet eerst de journalist en pas nadien de burger.

Vindplaats uitspraken

Een burger die automatisch op de hoogte wenst gesteld te worden van uitspraken kan intekenen op een gratis nieuwsbrief, zodat hij automatisch verwittigd wordt.

Duiding, brochures en modellen

Probleem

Uitspraken zijn soms zeer moeilijk te begrijpen of worden door de burger verkeerd geïnterpreteerd. De media verspreiden ook dikwijls verkeerde informatie over het recht of interpreteren een uitspraak verkeerd.

Er worden nu al een aantal brochures ter beschikking gesteld door de FOD Justitie en door de hoven en rechtbanken, maar veel te weinig.

Eenvormige modellen voor bepaalde verzoekschriften zijn er niet te vinden. Wat in rechtscollege X goed is, is dit niet in rechtscollege Y.

Oplossing

Voor sommige media-uitspraken is een duiding nodig. Die moet zo mogelijk tegelijk met de uitspraak gegeven worden. Wanneer controversiële beslissingen worden genomen, is het essentieel om de rationele en de juridische basis daarvan duidelijk te communiceren, zonder details van lopende zaken te schenden.

Daarnaast moet er veel meer algemene duiding komen over berichten in de media, die uitspraken verkeerd uitleggen of verkeerd interpreteren.

Ook deelname aan allerlei debatten, waaronder de televisie is noodzakelijk. De terughoudendheid die de magistratuur in acht moet nemen staat dit niet in de weg.

Er moeten veel meer eenvormige brochures opgesteld worden, die uitleg geven over procedures in burgerlijke zaken, strafzaken, ondernemingszaken enz.

Ook eenvormige modellen zijn een absolute noodzaak, zodat de burger niet op zoek moet gaan wat nodig is voor een bepaald soort rechtscollege. De modellen moeten gelden voor alle rechtscolleges van dezelfde soort.

Waarom wordt er geen beroep gedaan op AI om bepaalde uitspraken nu al samen te vatten en met een disclaimer (voor fouten) onderaan de uitspraak te plaatsen. En waarom geen chatbots uittesten?

De magistraat die de uitspraak heeft gemaakt kan zelf onmiddellijk vaststellen of de samenvatting met AI overeenstemt met de uitspraak.

Beleidsplan en activiteitenverslagen

Probleem

Elke korpsoverste die zich kandidaat stelt, moet een beleidsplan bezorgen aan de Hoge Raad voor de Justitie.

Elk rechtscollege moet ook jaarlijks een werkingsverslag opstellen. Dit verslag geeft onder meer uitleg over het aantal zaken die behandeld werden en de moeilijkheden waarmee het rechtscollege het afgelopen jaar werd geconfronteerd.

Oplossing

Niet ieder rechtscollege publiceert dit beleidsplan en de werkingsverslagen en deze moeten op een goed zichtbare plaats gepubliceerd worden, waarbij in een begrijpelijke taal wordt uitgelegd welke doelstellingen verwezenlijkt werden, welke niet en waarom.

Dit moet ook een rol spelen bij de eventuele hernieuwing van het mandaat van de korpsoverste.

Nieuwsbrief

Oplossing

Iedere organisatie die zichzelf respecteert, verspreidt een nieuwsbrief. Federaal op niveau van de magistratuur is die zeker niet beschikbaar. Of lokale rechtscolleges dit doen is mij niet duidelijk. Ik ken in elk geval geen initiatief.

Probleem

Het wordt tijd dat de burger zich kan abonneren op een nieuwsbrief waarin hij verschillende items kan aankruisen zoals:

• Mededeling van uitspraken.
• Mededeling van duiding.
• Mededeling van brochures en modellen.
• Mededeling van nieuwe wetgeving.
• Enz.

Inhoudelijke verbetering website

Probleem

De website van de hoven en rechtbanken is een belangrijk en onontbeerlijk medium voor mededeling van allerlei gegevens.

Het is zeer de vraag of deze thans nog up-to-date is.

Als je bijvoorbeeld via de zoekfunctie een “contactformulier” wenst te zoeken of “klacht” ingeeft, dan krijgt men bijzonder weinig resultaten.

Ook algemene duidingen zijn niet te vinden.

Het aantal films en podcasts die ter beschikking worden gesteld op de website is zeer miniem en dan nog afkomstig van één ressort.

De filmpjes van de rechtsstaatreporters zijn niet op de website te vinden.

Oplossing

De website moet zeker gecontroleerd worden en regelmatig bijgewerkt worden, onder toezicht van een jurist. Op basis van opzoekingen die men wenst te doen, lijkt dit niet het geval te zijn.

Waarop wordt gewacht om de website inhoudelijk na te kijken en te verbeteren met brochures, modellen, nieuwe wetgeving van toepassing voor Justitie, voorbereidende werkzaamheden en zoveel meer.

Waarom wordt niet meer gebruik gemaakt van de website om filmpjes, podcasts e.d.m. ter beschikking te stellen. Als er niet met TikTok mag gewerkt worden, zou er minstens een rubriek voor jongeren kunnen worden voorzien, waarop filmpjes voor jongeren worden geplaatst.

Waarom kan er niet minstens een link voorzien worden naar de verschillende filmpjes die al gemaakt zijn door de rechtsstaatreporters? Ook op de website van de rechtsstaatreporters zelf zijn de filmpjes bij mijn weten niet te zien.

Opendeurdagen, schoolbezoeken en consultaties

Probleem

Opendeurdagen en schoolbezoeken zijn eerder sporadisch naar aanleiding van bepaalde gebeurtenissen dan systematisch georganiseerd op bepaalde tijdstippen.

Zelden of niet wordt de burger bevraagd door de magistratuur over de werking van justitie

Oplossing

Opendeurdagen op regelmatige basis zijn een absolute noodzaak en geven de burger inzicht over de omstandigheden waarin gewerkt wordt en de moeilijkheden die men ondervindt.

Schoolbezoeken ook door de magistratuur kunnen veel verhelpen aan de verkeerde indruk die jongeren van justitie hebben door het gebruik van bepaalde sociale media.

Waarom worden er geen consultaties met burgers, slachtoffers, advocaten, academici en andere stakeholders georganiseerd om hun perspectieven te horen en feedback te verzamelen over het functioneren van Justitie.

Sociale media

Probleem

Niet elk rechtscollege maakt gebruik van sociale media en van dezelfde. LinkedIn is meer bestemd voor de professionele gebruiker, terwijl andere media zoals Twitter, Facebook, Instagram enz. meer voor de burger bestemd zijn.

Justitie mag geen gebruik maken van TikTok, terwijl dit precies het meest gebruikt wordt door jongeren.

Welke burger weet nog welk rechtscollege een bepaald sociaal medium gebruikt?

De onzin en de aanvallen die op sommige sociale media gespuwd wordt over justitie, grenst aan het ongelofelijke.

Oplossing

Er komen federale richtlijnen van het College van hoven en rechtbanken, dat hiervoor bevoegd is om na te gaan welke sociale media door alle rechtscolleges uniform gebruikt zullen worden en dan liefst gecentraliseerd, zoals reeds gebeurt bijvoorbeeld door de hoven en rechtbanken van Antwerpen.

Het gebruik van TikTok lijkt een noodzaak om de jongeren te bereiken. Indien dit blijvend niet zou mogen, dan kan gebruik worden gemaakt van een kanaal op de website of bijvoorbeeld YouTube.

De sociale media moeten systematisch gevolgd worden en waar nodig moet geantwoord worden.

Federale persrichtlijnen

Probleem

Al jaren wordt er gedebatteerd over federale persrichtlijnen en hiervan komt niets in huis. Elk rechtscollege hanteert de eigen richtlijnen, tenzij hier en daar op een hoger niveau.

Voor een journalist is het telkens opnieuw zoeken en vragen wat mag en niet mag in dit of dat rechtscollege.

Oplossing

Het wordt tijd om voor eens en altijd federale uniforme persrichtlijnen op te stellen zodat iedere journalist weet wat mag en niet mag. Dat moet geen maanden in beslag nemen, want als men niet overeenkomt kan het College van hoven en rechtbanken hiervoor bindende richtlijnen opleggen.

Men kan zich bijvoorbeeld spiegelen aan richtlijnen die al lang in Nederland bestaan.

Persmagistraten en persattachés

Probleem

In elk rechtscollege is normaal een persmagistraat voorzien, indien de korpschef dit wenst. Dit kan ook georganiseerd zijn op een hoger niveau. Daarnaast werken er ook al enige tijd per ressort van een hof van beroep persattachés.

Het is niet altijd duidelijk wie wat mag of kan doen.

Oplossing

Er is een nationale persmagistraat die in overleg met de korpschefs afspraken kan vastleggen van wat de persattachés kunnen/mogen doen.

De persattachés zouden intussen ook kunnen gevraagd worden om meer de sociale media te volgen.

De bevoegdheid van de persmagistraten valt onder de bevoegdheid van de korpschefs.

Houding van de magistratuur ten aanzien van de burger

Probleem

Een veel voorkomende opmerking op sociale media is hoe sommige magistraten zich soms opstellen ten aanzien van de burger op een zitting.

Het volstaat ook naar sommige uitzendingen te kijken waarbij zittingen van rechters worden gefilmd.

Wat veel meer voorkomt is dat een burger geen antwoord krijgt op zijn vraag.

Oplossing

Een evaluatie van hoe sommige magistraten zich op de zitting gedragen is absoluut noodzakelijk en heeft niets te zien met onafhankelijkheid.

Elke vraag van de burger moet binnen de veertien dagen beantwoord worden, ook al is dit een automatisch antwoord of een antwoord dat de vraag niet kan/mag beantwoord worden.

Federale ombudsman

Wordt het niet hoog tijd dat een federale ombudsman wordt aangesteld, waarop de burger die zijn vragen niet beantwoord ziet, beroep kan doen?

Middelen

Zoals hoger reeds gezegd zijn een groot aantal van deze voorstellen, met uitzondering van de aanstelling van een federale ombudsman en dienst, onmiddellijk te verwezenlijken, zonder dat zij bijkomende middelen vereisen.

Na de invoering van deze voorstellen kan er op middellange termijn geëvalueerd worden wat deze voorstellen aan bijkomende middelen vereisen, zowel financieel als aan personeel.

Conclusie

Het herstel van het vertrouwen in Justitie ligt voor een groot deel in de handen van de magistratuur zelf door een goede communicatie naar de burger op touw te zetten.

Die communicatie moet op vele gebieden gebeuren, zoals hierboven aangetoond. De voorstellen zijn zeker niet volledig en niet in detail uitgewerkt, omdat de tekst te lang zou worden.

Hiervoor zijn in eerste instantie geen bijkomende middelen nodig, maar wel een uniforme inzet (geen Mexicaans leger) en veel goede wil van de magistratuur.

Het is zeker een illusie te denken dat deze communicatie alles zal oplossen, want een eiser zal nooit genoeg krijgen en een verweerder zal altijd te veel moeten betalen.

Dit mag de magistratuur evenwel niet ontmoedigen om nu zelf het voortouw te nemen en niet te wachten op initiatieven van de overheid of wie dan ook. Er zijn echt geen excuses meer mogelijk. De bal ligt volledig in het kamp van de magistraten.

Eric Beaucort