Er wordt hard gewerkt in een van de nieuwste gerechtsgebouwen van het land. In het Antwerpse Vlinderpaleis (ja, dat met die frietzakken) wordt aan de ingang een nieuwe scanstraat gebouwd. Eentje met kogelwerend glas. Recent geraakte via de media bekend dat tussen 2 januari 2018 en 13 september 2019  in dat Antwerps justitiepaleis bij summiere controles 2.095 messen werden afgenomen, naast 1.511 scharen, 816 nagelknippers, 619 vijlen, 528 slagwapens (zoals wapenstokken), 467 schroevendraaiers, 303 glazen flessen, 295 steekmoersleutels,  262 vorken, 227 puntige voorwerpen, 219 tangen, 168 kurkentrekkers, 126 musketonkaken en 59 beitels.  Volgens dezelfde kranten werden ook bezoekers betrapt met pepperspray, drugs, een bijl, een pot met cannabis, handboeien en zelfs kogels.  Je kan het zo gek niet verzinnen of iemand heeft het wel eens willen binnenbrengen in het Antwerps justitiepaleis.

De statistiek zegt niets over de omvang van die scharen en vijlen (en dus ook niet of ze tot een klassieke manicureset behoren of écht tot het inbrekersmateriaal moeten worden gerekend). Men kan zich natuurlijk de vraag stellen waarom zo nodig 262 burgers een vork bij zich moesten hebben bij hun rechtbankbezoek en het is evidenterwijze niet echt subtiel om met een bijl of kogels een gerechtsgebouw te willen binnenstappen. Het meest verontrustende is misschien niet dat dit gebeurt, maar wél dat dit op vele andere plaatsen niet eens wordt gecontroleerd (en er dus ook geen statistieken van worden bijgehouden).

Maar in Antwerpen wordt het dus (toch minstens in het Vlinderpaleis) geregistreerd en daarom komt er daar vanaf 9 december een gloednieuwe scanstraat (kostprijs: 1,2 miljoen euro). Nog steeds volgens de media wordt tegelijkertijd ook geïnvesteerd in nieuwe scanstraten voor de gerechtsgebouwen in Brussel, Gent, Luik en Charleroi. Zou het kunnen dat die investeringen netjes verdeeld zijn over Vlaanderen en Wallonië? En geheel terzijde: heeft men ook in de andere gerechtsgebouwen statistisch materiaal  (meteen een tip voor parlementsleden die even zonder inspiratie zitten en meteen een parlementaire vraag kunnen voorbereiden).

Laat er geen misverstand over bestaan: De investeringen in het Antwerps justitiepaleis (en op de andere aangekondigde plaatsen) zijn zeker verantwoord. Eerlijke rechtspraak vereist ook een veilige omgeving. Toen de minister van justitie in 2017 zijn plan “court of the future” voorstelde, ijverde hij (op lange termijn, uiteraard) voor de uitbouw van een adequaat veiligheidsbeleid via “sociopreventie” en “technopreventie”. Sociopreventie is gericht op een verhoging van de drempel door sociale controle. Technopreventie beoogt hetzelfde doel maar via technische of technologische hulpmiddelen. Daar is later niets meer over vernomen.

De Antwerpse cijfers zouden aanleiding moeten geven tot een brede reflectie en een grondig debat over de veiligheid van de gerechtsgebouwen. De huidige door de media als “geïmproviseerde scanstraat” omschreven controlepost in Antwerpen registreerde toch een flink aantal voorwerpen die een veiligheidsrisico kunnen opleveren.  In andere gerechtsgebouwen is de controle – zacht uitgedrukt- symbolischer en op vele plaatsen gewoon onbestaande. In tal van vredegerechten kan iedereen vrijuit binnenwandelen, tot en met in het bureau van de vrederechter.  Als er al onvoldoende geld is om de grote gerechtsgebouwen minimale vormen van veiligheid te bezorgen, ligt het voor de hand dat er in vele gebouwen een reëel veiligheidsrisico is.

De vraag is dan of het terugdringen van het aantal gerechtsgebouwen een optie is. Dat is het alvast niet voor een groep (voornamelijk Franstalige) actievoerende magistraten. Ze voerden 66 dagen voor de parlementsverkiezingen acties en willen ook nu (in de aanloop van misschien een toekomstige regering) weer een aantal justitiële bekommernissen op de maatschappelijke agenda zetten. Zo ijveren zij voor “gerechtsgebouwen in een onberispelijke toestand, die tevens zeer praktisch zijn in gebruik en aanvaardbaar voor iedereen, zowel voor de rechtzoekenden als de personeelsleden”. Daarnaast pleiten ze ook voor “een voor iedereen toegankelijke justitie”, wat volgens hen enkel kan door onder meer de “geografische nabijheid van gerechtsgebouwen”.  Justitie beschikt in ons land over meer dan 350 gebouwen. Is het dan de bedoeling om in al die gebouwen een scanstraat van 1,2 miljoen euro te installeren? Er zullen onvermijdelijk keuzes moeten worden gemaakt.  Betekent het dan niet dat moet worden nagedacht over het aantal gebouwen en hun functie? Moet ook niet de digitalisering van justitie in dit debat worden betrokken?

Zal het debat pas echt worden gevoerd wanneer er zich een ramp voordoet in een onbeveiligd gebouw? Nu er toch nog geen regering is om te controleren, kunnen parlementsleden zich daar eens over bezinnen.

Hugo LAMON

Meer blogposts lezen van Hugo Lamon? Dat kan hier!

Het boek ‘Jubelende Justitie’ is vanaf nu verkrijgbaar.
In onderstaande video geeft meester Lamon extra toelichting.