Iedereen wordt geacht de wet te kennen, maar advocaten en magistraten toch iets meer dan de gewone burger. Wetten zijn voor de juristen wat het brood is voor de bakker. Er wordt dan ook van de professionelen van het recht verwacht dat ze meteen op de hoogte zijn van alle nieuwe wetten. Wie begaan is met zijn job, volgt natuurlijk ook van nabij “de wetten in wording”, al zijn er dat meer dan wat een mens redelijkerwijze kan verwerken. En wie ijverig wetsontwerpen opvolgt, doet soms nutteloos werk.

Strafpleiters kunnen er van meespreken. In oktober 1991 werd de ‘commissie Strafprocesrecht’ in het leven geroepen. Die moest het strafrechtsysteem onderzoeken en hervormingsvoorstellen formuleren en het mondde uit in een voorstel tot hervorming van het strafprocesrecht (de “Grote Franchimont”). Het voorstel werd op 13 januari 2004 (!!!) in  het parlement ingediend, maar het geraakte nooit goedgekeurd.

Plichtsbewuste advocaten hebben de voorbije maanden een nieuw ontwerp ingestudeerd, maar het zal dus ook deze keer geen wet worden. Over enkele maanden kunnen academici zich dus weer buigen over de (dezelfde) grote principes en zal het politiek debat andermaal gaan over symbolen in de marge. De emotie zal weer kunnen oplaaien over het nut van assisenrechtspraak, om maar dat voorbeeld te citeren. Voorlopig dus nog geen trofeeën in dat domein en de burger die een modern strafrecht verwachtte blijft verweesd achter.

De minister van justitie had ook grootse plannen om het bewijsrecht in burgerlijke zaken helemaal te herschrijven. Helaas voor wie zich daarop al had voorbereid of al namiddagen op seminaries had doorgebracht over het aankomend recht: het is voorlopig een nutteloze investering gebleken, want het lijkt erop dat het plan onder de radar verdwijnt en misschien zelfs nooit meer boven water komt.

Wie dan weer dacht dat de grondige wijziging van het vennootschappen- en verenigingsrecht wel niet zo’n vaart zou lopen, zal nu snel moeten bijbenen. Het ontwerp is wél gestemd. De bijscholingsindustrie draait nu op volle toeren. Wie wil, kan iedere dag wel naar een congres over de nieuwe wet. Dat is misschien voor sommigen een geruststelling, maar minder voor wie zijn portemonnee in het oog wil houden. De rechtzoekende bijstaan met kennis van zaken kost geld.

Goede juridische dienstverlening heeft dus zijn prijs. Deze week behandelt het parlement het wetsvoorstel waardoor de rechtsbijstandsverzekering fiscaal wordt aangemoedigd en meer burgers gemakkelijker kunnen opkomen voor hun rechten. Binnen de Zweedse coalitie was overeenstemming bereikt over een ontwerp van wet, maar het valt nog maar te zien of er daarvoor nu nog een parlementaire meerderheid is. De tekst wordt blijkbaar te fel geassocieerd met de persoon van de minister. Is het niet de taak van het parlement om zichzelf de trofee toe te kennen, in het belang van de burger?

De Orde van Vlaamse Balies deed een oproep aan de politici om de politieke spelletjes rond dit wetsvoorstel te stoppen en de persoonlijke vetes te overstijgen. Het wetsvoorstel is het resultaat van lange gesprekken met onder meer de advocatuur.  Wanneer de wet niet wordt goedgekeurd, wordt weer een kans verkeken om werk te maken van een brede en toegankelijke justitie.

Het is natuurlijk zonneklaar dat de werking van justitie nog steeds zorgwekkend is. Alle burgers zijn gelijk voor de wet, maar in de praktijk zijn er voor steeds meer onder  hen te hoge financiële drempels en zien ze daarom af van hun rechten. Er zijn vele ingrepen nodig om daaraan tegemoet te komen. Het fiscaal aftrekbaar maken van de premies voor een rechtsbijstandsverzekering is er daar slechts één van. Die ene maatregel van een fiscale aftrek volstaat natuurlijk niet, maar het is in ieder geval een hulp voor de vele rechtzoekenden die het niet meer aandurven om zich te beroepen op de rechten die ze putten uit de wetten die het parlement heeft gestemd.

Iedereen heeft het recht om zich juridisch te laten bijstaan door een advocaat om geschillen te vermijden of op te lossen via een procedure voor de rechtbank of via een buitengerechtelijke oplossing van het geschil. Veel tweeverdieners kunnen dat financieel niet meer aan en dat is onaanvaardbaar in een rechtstaat. Op die manier wordt wetgeving zinloos, want ze biedt geen bescherming voor wie ze bedoeld is. Parlementsleden zouden daar ook eens over moeten nadenken en daarbij symbolendiscussies achterwege laten, zodat de burger wat vertrouwen behoudt in de rechtstaat.

Hugo LAMON

Mr. Hugo LAMON is advocaat aan de balie Limburg en bestuurder en woordvoerder van de Orde van Vlaamse Balies. Iedere woensdag maakt hij op Jubel een persoonlijke beschouwing over justitie.