Deze week werd in de media weer eens een breed uitgesmeerde episode toegevoegd aan “de zaak Dutroux”. De strafuitvoeringsrechtbank heeft ingestemd met de vraag om psychiatrisch onderzoek te doen naar de toestand van Marc Dutroux. Sommigen vinden  dat ongehoord, omdat iemand die dergelijke gruwelijke feiten heeft gepleegd het niet waard zou zijn om te worden onderzocht. Het is en blijft de taak van de juridisch wereld om dan te wijzen op de essentiële spelregels van de rechtsstaat en onder meer het beginsel dat iedereen gelijk is voor de wet.

Wanneer de wettelijke voorwaarden vervuld zijn, kan een zaak voor de strafuitvoeringsrechtbank worden gebracht. Daar zetelen rechters met allerhande achtergrond. Toen de wetgever opteerde voor die multidisciplinaire samenstelling, werd dit overal op gejuich onthaald. Het is  dus goed om dat ook nu te herhalen, zeker op een ogenblik dat een van de vaders van de slachtoffers in de media zegt dat “desnoods de regering moet verhinderen dat Marc Dutroux kan vrijkomen.”  Er is geen reden om de door de wetgever gemaakte keuze om die beslissing toe te vertrouwen aan een onafhankelijke en onpartijdige rechter op de helling te zetten, ook niet voor Belgiës meest beruchte gevangene.

De principes van de rechtsstaat verdienen het om blijvend te worden uitgelegd. Het is niet slecht om hier te herinneren aan het cassatiearrest van 14 oktober 1996 in dezelfde zaak Dutroux, toen de onderzoeksrechter van het onderzoek werd gehaald omdat hij een bord spaghetti had gegeten op een steunfeest waarop ook de slachtoffers waren. De uitspraak deed het land tuimelen van verbazing, ongeloof en wantrouwen. De rechters werden “wereldvreemd” genoemd. Zes dagen later  liepen 300.000 mensen de Witte Mars door de straten van Brussel. Er was toen vooral niet uitgelegd wat het belang is van een onpartijdige rechter. We mogen 23 jaar later niet dezelfde fout maken en moeten dus blijven uitleggen waarom in een democratische rechtsstaat bepaalde principes belangrijk zijn. Wie aan de wettelijke voorwaarden voldoet kan naar de strafuitvoeringsrechtbank gaan en enkel die beslist op grond van de in wet voorziene criteria of iemand vervroegd kan vrijkomen. De regels liggen vast en kunnen niet in functie van één crimineel zomaar worden aangepast, hoe erg de feiten waarvoor hij werd veroordeeld ook zijn.

Die principes klinken voor velen evident, maar blijkbaar zijn ze dat niet steeds. Deze week was er in de media ook aandacht voor bewindvoerders. De wetgever heeft ervoor gekozen om mensen die niet (meer) in staat zijn voor zichzelf in te staan een bewindvoerder toe te vertrouwen, waarbij volgens de wetgever de voorkeur moet gaan naar iemand van de familie. Dat kan niet altijd. Er kan ruzie zijn binnen de familie, zodat er onderling wantrouwen is en het dan beter is om die taak toe te vertrouwen aan een neutrale derde. Soms willen de familieleden het niet doen,  omdat ze zelf de verantwoordelijk (die met een beheer gepaard gaan) niet kunnen of willen op zich nemen. En er zijn ook situaties waar er eenvoudigweg geen familie meer is. In die omstandigheden wordt dan een advocaat als bewindvoerder aangesteld. Er zijn advocaten die zich in die materie bijzonder hebben gespecialiseerd door bijzondere opleidingen te volgen en jarenlange ervaring.  Ze vallen ook onder het deontologisch toezicht van de advocatuur. Ook daar komen de principes van de rechtsstaat kijken, want de meest kwetsbaren in de samenleving hebben ook recht op bescherming. Een onafhankelijke derde met kennis van zaken biedt daartoe de nodige garanties. Wie beweert dat die advocaten  “geboefte in toga” zijn, haalt daarmee vette koppen in de krant. Hij bewijst de bewindvoering daarmee geen dienst en miskent de vele honderden dossiers die professioneel en transparant worden beheerd.

Ook hier blijft het nodig om de rol van eenieder te blijven uitleggen. In algemene termen over advocaten spreken als “geboefte” maakt de verspreider van die boodschap volstrekt ongeloofwaardig.  De Hoge Raad voor de Justitie heeft overigens recent een zeer lezenswaardig en genuanceerd onderzoek gepubliceerd over hoe de bewindvoering in dit land verloopt. Het valt te hopen dat de beleidsmakers zich daardoor laten inspireren ,eerder dan door het getoeter van sommigen in de media.

Maar de vaststelling blijft: meer begrip over de werking van justitie vereist meer communicatie. Men kan de burger niet verwijten dat hij doorheen een concrete situatie niet altijd de grote basisbeginselen ziet. Advocaten en magistraten hebben dan ook de blijvende opdracht om aandacht te hebben voor die communicatie.

Hugo LAMON

Meer blogposts lezen van Hugo Lamon? Dat kan hier!

Het boek ‘Jubelende Justitie’ is vanaf nu verkrijgbaar.
In onderstaande video geeft meester Lamon extra toelichting.