De krant De Morgen interviewde de Hongaars-Britse socioloog Frank Furedi naar aanleiding van zijn nieuwste boek (“Westerse leiders begrijpen niet hoe de wereld werkt”, DM 19 november). De analyse van de huidige toestand van de wereld, waarbij nogal eens bij wijze van waarschuwing een vergelijking wordt gemaakt met de jaren ’30 van de vorige eeuw, vindt Furedi onterecht. “Om te waarschuwen heb je de vergelijking met Hitler niet nodig. En ik zou rechters nooit vijanden van het volk noemen, ik vind dat nogal ruw, maar het is legitiem om kritiek te hebben op rechters. Rechters zijn geen goden en soms nemen ze dwaze beslissingen.”

Met dat soort bedenkingen kan je alle kanten op, maar het lijkt erop dat de denker wil suggereren dat dwazen geen vijanden zijn. Geldt diezelfde clementie dan ook voor de regeringen en de parlementen in dit land, of zelfs bij uitbreiding ook voor de journalisten die zich het epitheton ‘vierde macht’ laten welgevallen?

Plots leek iedereen begrotingsspecialist

Er was vorige week veel aandacht voor de verschillende versies van de federale begroting, wat toch niet meer is dan een raming en dus een interpretatie van de toekomst. Je zou verwachten dat cijfers juister zijn dan blanco normen, maar het lijkt erop dat ook begrotingsgetallen onderhevig zijn aan vijftig tinten grijs. Plots leek iedereen begrotingsspecialist. Zou ook daar gelden dat de dwazen geen vijanden zijn van het volk?

De afgelopen dagen kwam ook de fiscale hervorming van het auteursrecht ter sprake. Er is een fiscaal gunstregime voor kunstenaars, omdat de wetgever destijds van oordeel was dat kunstenaars het moeilijk hebben met hun administratie en hun inkomsten best via een vereenvoudigd systeem moest worden belast en bovendien aan een gunsttarief. Dat inspireerde ook anderen dan de beoogde kunstenaars, waardoor de achterpoort een bres sloeg in de fiscale ontvangsten. De regering zou die poort vergrendelen. De krant La Libre Belgique wees op de juridische chaos die daarmee zou worden gecreëerd (“Réformes des droits d’auteur: un texte ‘illisible’, un régime ‘cliniquement mort’” – LLB 19 november). De hervorming wil de indruk wekken de IT-sector (waar dit gunstregime gretig wordt gebruikt) voortaan uit te sluiten, maar er wordt in het ontwerp ook verwezen naar de werken van letterkunde uit het Wetboek van Economisch Recht. Het lijkt er dus op dat de voorgenomen uitsluiting van de IT-sector door de tekst zelf wordt tegengesproken. Bovendien zou er ook worden gesleuteld aan de wijze waarop de inkomsten worden belast.

Is de rechter dan de vijand van het volk wanneer die met dergelijke losse fundamenten het huis van de rechtszekerheid moet in stand houden?

De krant citeert de tekst van het wetsontwerp, die zelf voor enigszins geoefende ogen onbegrijpelijk is. De tekst is zodanig onduidelijk dat de krant besluit dat wanneer de tekst in ongewijzigde vorm wet wordt, de rechters een hele kluif zullen hebben aan de interpretatie van de tekst. Wie zijn in dit geval de dwazen? De minister die een dergelijke gordiaanse knoop bedenkt, de parlementsleden die deze knoop niet willen ontwarren of de rechter die niet anders kan dan de wet toepassen op een min of meer consistente wijze? Is de rechter dan de vijand van het volk wanneer die met dergelijke losse fundamenten het huis van de rechtszekerheid moet in stand houden?

Het beperkt zich overigens niet tot de Belgische wetgever. In een arrest van 22 juni heeft het Europees Hof van Justitie (zaak C-37/20) de Europese wetgever teruggefloten daar waar die de verplichting invoerde om de uiteindelijk begunstigden van vennootschappen in alle gevallen voor het grote publiek bekend te maken. De richtlijn werd ongeldig verklaard, wat een bom legt onder het UBO-register dat als gevolg van de omzetting van die richtlijn in alle lidstaten werd ingevoerd. Het Hof van Justitie vindt die brede verspreiding van privacygevoelige informatie in het UBO-register te verregaand, omdat daarmee een onbeperkt aantal personen informatie kan verkrijgen over de materiële en financiële situatie van de uiteindelijk begunstigden. Dat gaat verder dan nodig is om het doel van die regeling te bereiken (het witwassen van geld en de financiering van terrorisme tegen te gaan). Er zijn in dat verhaal geen dwazen: de Europese wetgever wil een maatschappelijk belangrijk probleem aanpakken en de rechter toetst hoe die regeling zich verhoudt tot andere al even belangrijke rechten. Het zijn die ‘checks and balances’ die maken dat het geheel een rechtsstaat vormt. Het veronderstelt natuurlijk wel dat iedereen zijn werk ter harte neemt: de wetgever door ordentelijke wetgeving te maken en de rechter die die regel dan toetst aan hogere normen. Beiden in naam van het volk, zonder er de vijand van te zijn.

Hugo Lamon

Lees hier eerdere columns van Hugo Lamon

Op de hoogte blijven van alle nieuwigheden binnen de juridische en fiscale wereld?
Volg Jubel.be op LinkedIn