In tegenstelling tot andere delen van het Gerechtelijk Wetboek hebben de bijzondere rechtsplegingen en de middelen van tenuitvoerlegging die van belang zijn voor de notariële praktijk de afgelopen jaren geen grote omwentelingen ondergaan. Niettemin hebben er zich in de rechtspraak een aantal interessante evoluties voorgedaan die de aandacht van elke notaris verdienen. In een reeks van drie bijdragen bieden we een overzicht van deze rechtspraak met betrekking tot de boedelbeschrijving, de vereffening-verdeling en het uitvoerend beslag op onroerend goed.

Beslag op onverdeelde goederen

Onverdeelde goederen worden niet aan het verhaalsrecht van schuldeisers onttrokken. Een schuldeiser kan de uitwinning vervolgen van de onroerende goederen die eigendom zijn van zijn schuldenaar. Dat is niet anders wanneer het gaat om een onverdeeld aandeel in een mede-eigendom. Artikel 1561 van het Gerechtelijk Wetboek brengt daar wel een belangrijke nuancering op aan. De schuldeiser kan dergelijk beslag niet ten uitvoer brengen vóór de verdeling of de veiling. Daar staat dan wel tegenover dat de schuldeiser over een eigen recht beschikt om die verdeling of veiling te vorderen. Hoewel artikel 1561 sinds 1967 deel uitmaakt van het Gerechtelijk Wetboek, bestaat er onenigheid in de rechtspraak over de toepassing van deze bepaling. Meer concreet gaat het over de vraag of het beginsel dat een verdeling in natura de voorkeur geniet boven een openbare verkoop aan een derde ook toepassing vindt bij een gedwongen executie.

Volgens een eerste strekking kan het beginsel dat een verdeling in natura met een voor- stel tot overname door een deelgenoot (gebeurlijk mits een opleg) de voorkeur geniet boven de openbare verkoop aan een derde niet zonder meer worden doorgetrokken naar een geval van executie. Zo bevestigde het hof van beroep te Gent in een arrest van 11 oktober 2018 de beslissing van de eerste rechter om op verzoek van een sociaal verzekeringsfonds de veiling/ openbare verkoop met rangregeling te bevelen van een onverdeeld onroerend goed. In een eerdere uitspraak machtigde datzelfde hof van beroep op verzoek van de fiscus de notaris-vereffenaar om over te gaan tot veiling/openbare verkoop van een woning met verdeling van de prijs. In dat arrest verduidelijkte het hof nog dat een verdeling in natura dan wel overname van het onverdeelde aandeel hoe dan ook “in casu redelijkerwijze ondoenbaar [was], mede bij gebrek aan concrete/dienstige voorstellen in die zin”. In dat verband is ook nog een arrest van het hof van beroep te Luik van 30 juni 2016 het vermelden waard. In die zaak bevestigde het hof dat wanneer de notaris tot taak heeft één enkel onroerend goed te verkopen waarvan op definitieve wijze is vastgesteld dat het niet gevoeglijk kan worden verdeeld, de naleving van artikel 1207 en volgende van het Gerechtelijk Wetboek niet vereist is.

Meerdere auteurs steunen de zienswijze dat de principiële voorrang van verdeling in natura boven de openbare verkoop niet geldt in geval van een gedwongen tenuitvoerlegging. De schuldeiser zou dus niet de procedure van de gerechtelijke verdeling moeten volgen maar zou rechtstreeks beslag kunnen leggen.

Een tweede strekking staat daar diametraal tegenover. Zo weigerde de Familierechtbank te Namen in een vonnis van 10 december 2018 bij gebrek aan akkoord van alle partijen de openbare verkoop te bevelen vóór de aanvang van de werkzaamheden van de vereffening-ver- deling. In casu had een beslaglegger de rechtbank verzocht om de uitonverdeeldheidtreding en de openbare verkoop van een onverdeeld onroerend goed te bevelen. Volgens de familie- rechtbank was dergelijk verzoek noodzakelijkerwijze onderworpen aan de artikelen 1207 en volgende van het Gerechtelijk Wetboek.

Ook deze strekking krijgt enige aanhang in de rechtsleer. Zo zou het niet aan de rechter toe- komen om in de fase van de aanstelling van de notaris-vereffenaar – en dus vóór de opening van de werkzaamheden – de openbare verkoop van het onverdeelde goed te bevelen. Minstens zou eerst de te verdelen massa moeten worden vastgesteld.

Vanuit proceseconomisch oogpunt verdient het de voorkeur om de beslaglegger onmiddellijk de mogelijkheid te bieden om de veiling/openbare verkoop te vorderen. Anders dan artikel 1207 Ger.W., verwijst artikel 1561 Ger.W. uitdrukkelijk naar de keuzemogelijkheid: de ver- deling of de veiling. Deze benadering laat toe om in bepaalde gevallen een zware, lange en dure procedure te vermijden. Toch is de rechter niet verplicht om de openbare verkoop te bevelen. Zo kan hij rekening houdend met de aard, samenstelling en omvang van het onverdeelde goed een verzoek tot openbare verkoop afwijzen.

Wannes VANDENBUSSCHE, docent, Instituut voor Procesrecht UGent, Advocaat aan de balie van Brussel

Max DE SCHRYVER, doctoraatsbursaal, Instituut voor Procesrecht, UGent

Een uitgebreide versie van deze bijdrage kunt u lezen in “Recente ontwikkelingen in het burgerlijk procesrecht i.v.m. het notariaat”, Rechtskroniek voor het Notariaat, deel 38.

Meer info en bestellen.