Fleer op één

In Fleer op één reflecteert elke eerste van de maand een gerenommeerd rechtsdenker over justitie in België en daarbuiten. Prof. dr. Frank Fleerackers, hoogleraar Rechtsdenken aan de KULeuven, instigeert het project.

Over begrip

Erkennen we het recht van de filosoof, van de denker, van de jurist om de maatschappelijke werkelijkheid middels een eigen idioom te verwoorden, niet uit moedwil maar uit noodzaak? Onderschrijven we het recht van de auteur om cryptisch en zelfs onleesbaar zijn idiosyncratische weg te gaan, wanneer we weten dat de fictie van rede en communicatie ons gezichtsvermogen maskeert, terwijl we hopen de auteur als andere te begrijpen? Aanvaarden we dat we telkens opnieuw haast onmenselijke en daarom net zo diepmenselijke Sisyfusarbeid dienen te verrichten om het denken van de ander enigszins te ontwaren doch nimmer te ontwarren? Dan zijn de taken zuiver opgedeeld en weet eenieder waar hij aan toe is. Enerzijds de auteur, wiens plicht het is zijn denken in woorden te vatten, waarbij integriteit node primeert op communicatie. Anderzijds de lezer, wiens opdracht het is openheid en empathie aan te scherpen om toe te laten dat het eigen denkkader geraakt wordt door het idioom van de denker, zelfs al kan hij dat idioom niet doorgronden. En de rollen worden altoos omgekeerd.

In die zin zijn de posities van auteur en lezer paradigmatisch voor de confrontatie tussen subject en werkelijkheid, tussen individu en realiteit. Terwijl de auteur zijn rationaliseringsdrang bedwingt en de complexiteit van de werkelijkheid middels een meerduidig –en bijgevolg idiosyncratisch– idioom tracht te verwoorden, zoekt de lezer in zijn tekst dan ook hetzelfde wat het rechtssubject van het recht verlangt: structuur, houvast, veiligheid, zekerheid. Op zich is deze zoektocht, is dit verlangen begrijpelijk, want des mensen. Net om die reden dringt zich het besef op dat de mens in een volatiele, meerduidige wereld vooral herkenning nastreeft: herkenning van de andere en reductie tot gelijkheid van wat in wezen anders en ongelijk is, paradoxaal gekoppeld aan een streven naar erkenning dòòr de andere, een kantiaanse Anerkennung waarin eigenheid en individualiteit vooropstaan.