Fleer op één

In Fleer op één reflecteert elke eerste van de maand een gerenommeerd rechtsdenker over justitie in België en daarbuiten. Prof. dr. Frank Fleerackers, hoogleraar Rechtsdenken aan de KULeuven, instigeert het project.

Op zoek naar betekenis.

Vermits de taal als instrument voor intermenselijke communicatie het individu overstijgt en in die zin steeds minder de eigenheid van het individuele denken kan verwoorden, hanteert de denker een idioom dat steeds meer naar solipsisme neigt. Zo wordt uiteindelijk de auteur één met zijn idioom, waarvan hij als enige de draagwijdte vat.

Toch wil een schrijver, denker of wetenschapper gelezen worden, al is het door die ene gelijkende ziel, die ene lezer met “ähnliche Gedanken” zoals Wittgenstein hem sierlijk omschreef. Een tekst is geen interactief medium en stelt de auteur niet in staat een dialoog met de lezer aan te gaan. De eigen-zinnige overtuigingskracht van het geschreven woord is niet van die aard dat andersdenkenden tot daadwerkelijk inzicht gebracht kunnen worden. Wat zij lezen is wat zij denken te lezen, veeleer bepaald door het eigen denkkader dan door de inhoud van de tekst. Tussen hen en de auteur is geen brug, loopt geen gesprek, bestaat geen communicatie. De rede faalt waar de auteur fingeert dat de lezer hem begrijpt en de lezer deze fictie zelfgenoegzaam ondersteunt. Zoals de rede dwaalt wanneer in ratio en rationalisering de vereenvoudiging van een meerduidige sociale realiteit wordt nagestreefd.

De waarde van een tekst voor een lezer, die de erin verwoorde gedachten niet zelf reeds in zich droeg, komt tot stand wanneer die andersdenkende lezer in zijn eigen denkkader geraakt wordt door wat hij leest, of beter: door wat hij meent te lezen. Indien een tekst aldus deze lezer beïnvloedt in zijn denken, dan heeft het lezen voor hem zin gehad en betekenis gegenereerd. Doch die betekenis houdt geenszins communicatie of correspondentie in tussen de denkkaders van schrijver en lezer. Met andere woorden: of de lezer al dan niet inzicht verwierf in het denken van de auteur, staat los van deze affectieve betekenis, die louter bepaald wordt door het effect van de leesact, door de invloed van wat de lezer dénkt te lezen. Niet meer, maar ook niet minder.