Afgelopen maandag verscheen een paginagroot artikel in De Standaard met de ronkende titel “Nu ook kritiek op Geens’ moderne advocatuur”. Wie de advocatuur een warm hart toedraagt, stond aan de grond genageld. Is het niet zo dat de advocatuur bij uitstek het beroep is dat via zelfregulering de regels vastlegt en dat zelfs de minister van justitie zich daar niet mee te moeien heeft? Niet alleen was dat de journalist klaarblijkelijk ontgaan, maar ook de advocaat die paginagroot een forum kreeg voor zijn kritiek op zijn beroepsgenoten, die hij verweet aan navelstaarderij te doen. Natuurlijk kon Richard Susskind niet ontbreken, met zijn visionaire gedachten over innovatie en digitalisering: “Patiënten willen geen artsen, ze willen gezondheid. Cliënten willen geen advocaten, ze willen juridische hulp”. Wat heeft de minister met die heisa te maken?

Ja, de minister heeft aan twee experten gevraagd om een rapport te maken over de toekomst van de advocatuur. Van in het begin rees de vraag wat nu precies de waarde was van dat rapport. Het rapport heeft in ieder geval de verdienste dat het een interne discussie op gang bracht, zowel bij de lokale raden van de orde, de conferenties van de jonge balies en binnen al de organen van de Orde van Vlaamse Balies. Het bevatte ook een aantal voorstellen tot wetswijzigingen. Daarover is nu overleg met de balies, maar precies omdat de advocatuur een grote autonomie heeft, is de rol van de minister en van het parlement beperkt. Het grote debat zal zich intern moeten afspelen, waarbij de cruciale vraag is of het huidig deontologisch kader (dat de rechten en plichten van de advocatuur vastlegt) moet worden aangepast.

De eerste vraag is natuurlijk wat dat nu precies is, die nieuwe “moderne” advocaat. Moet dat iemand zijn die doordrongen van innovatie met blockchaintechnologie en artificiële intelligentie kostenefficiënt door permanente zelfbevraging toegevoegde waarde levert voor zijn cliënt? Dat gebeurt volgens de aanhangers van die visie dan best via multidisciplinaire samenwerkingen en met zo weinig mogelijk bemoeizucht van ordes en andere regelneven die iedere moderniteit zouden afwijzen.

De vraag is of dat voor iedereen het enige scenario is. Het Hof voor de Rechten van de Mens herinnerde er vorige maand nog aan dat die verfoeide advocatenordes (en de stafhouders) waken over het algemeen belang. Ook in Europa is er al meermaals op gewezen dat advocaten niet enkel rekening kunnen houden met de belangen van hun cliënt, maar ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben die uitsluit dat ze zich uitsluitend door winstmaximalisatie mogen laten leiden. Er zijn dus bepaalde spelregels, die in de eerste plaats moeten garanderen dat de rechtzoekenden altijd en overal de advocaten kunnen vertrouwen, los van het marktdenken. Dus ook de man of vrouw die in een echtscheiding verwikkeld is, of de consument die een conflict heeft met de leverancier van zijn nieuwe keuken en de kleine KMO die met een onbetaalde klant opgescheept zit. Hebben die cliënten boodschap aan Susskind?

Het is zoals in de sport. We kunnen vinden dat voetbal wat spectaculairder zou kunnen zijn (en wat meer gericht op de afnemers). Er zou kunnen gedacht worden aan het afschaffen van de buitenspelregel. Dat zou voor meer supporters (klanten) zorgen. Er zou natuurlijk ook kunnen gedacht worden aan het afschaffen van dat beperkend verbod om de bal met de hand te raken. Zou het spel niet aantrekkelijker zijn indien met handen en voeten wordt gespeeld? Misschien het overwegen waard, maar komt dan niet onvermijdelijk de vraag of er wel nog sprake is van voetbal en het niet eerder gaat over rugby of een andere sport?

Gaat uiteindelijk de discussie in de advocatuur niet daar over? De markt van de juridische dienstverlening kent vele actoren en het staat bijvoorbeeld iedereen vrij om juridisch advies te verlenen. Toch is er maar een beperkte groep die dat doet als advocaat, precies omdat ze een specifieke rol hebben die maakt dat ze anders zijn dan de anderen. Het is nog maar de vraag of dat zo nodig als een beperking of een hindernis moet worden beschouwd. Iedereen mag juridische diensten verlenen, maar niet iedereen is advocaat.

Overigens, is het wel zo vaststaand dat een patiënt enkel gezondheid wil en geen dokter? Zou het ook kunnen dat die patiënt ook wel eens een persoon van vlees en bloed voor hem wil zien die zijn twijfels deelt, hem strategisch adviseert over de te ondernemen stappen en de empathie en het onafhankelijk advies verkiest eerder dan de efficiëntie van een algoritme?

Hugo LAMON

Mr. Hugo LAMON is advocaat aan de balie Limburg en bestuurder en woordvoerder van de Orde van Vlaamse Balies. Iedere woensdag maakt hij op Jubel een persoonlijke beschouwing over justitie.

Lees hier alle artikels van ‘LAMON op woensdag’.