Het valt op het eerste gezicht – en zelf na herhaaldelijke reflectie – natuurlijk moeilijk uit te leggen dat wanneer een door de bevoegde diensten als gevaarlijk geradicaliseerd gekende burger zelf naar de politie stapt om te melden dat hij vreest zijn agressie en haat tegenover de politiediensten niet te kunnen beheersen, dan uiteindelijk even wordt opgenomen in een psychiatrisch centrum en niet wordt opgesloten, enkele uren later zijn agressie ongehinderd kan botvieren met de intussen gekende gevolgen.

En toch: wie het 69 pagina’s verslag leest van de “Gemeenschappelijke Vergadering van de Commissie voor Justitie en de Commissie voor Binnenlandse Zaken, Veiligheid, Migratie en Bestuurszaken” wordt overmand door context, nuance en ondanks de fatale afloop veel gedrevenheid, goede wil en engagement van vele ‘civil servants’ van allerhande overheidsdiensten. Het blijft voor velen moeilijk om zich bij de gebeurtenissen neer te leggen, ook al lijken alle procedures correct te zijn gevolgd.

De politievakbonden zijn boos en vinden dat er te weinig in huis komt van de al enige tijd geleden aangekondigde nultolerantie voor geweld tegen de politie. Het is een legitieme vraag om respect te vragen voor het politiewerk. Politiemensen moeten immers instaan voor onze veiligheid en helaas soms met gevaar voor hun eigen leven. Het is geen alleenstaand fenomeen en strekt zich ook uit tot andere sectoren van de samenleving. In bepaalde Franse media was er vorige week aandacht voor het toenemend geweld tegen artsen. Kunnen we dat allemaal zomaar laten gebeuren?

Los van de concrete zaken blijft de vraag wat die ‘nultolerantie’ eigenlijk betekent. De politievakbonden hekelden het feit dat verbale agressie tegen een agent ook nu nog niet systematisch wordt vervolgd, laat staan tot veroordelingen aanleiding geeft. En hoe zit het met andere maatschappelijke problemen? Er zijn gedragingen die strafbaar zijn, maar niet alles wordt vervolgd. Er zijn seponeringen, door gebrek aan onderzoekscapaciteit, andere vervolgingsprioriteiten of soms gewoon omdat het te moeilijk is om de feiten bewezen te krijgen (ingevolge de complexiteit van de wetgeving, het internationale karakter of de gehanteerde juridische spitstechnologie). Het fenomeen beperkt zich overigens niet tot het strafrecht, want ook in andere rechtstakken gebeurt er soms weinig of niets wanneer wettelijke regels aan de laars worden gelapt. De juridische tolerantie voor de gebrekkige naleving van de wet lijkt wel ingebakken in ons rechtssysteem.

Dat is allicht op de keper beschouwd maar goed ook. Is het niet de eerste taak van de rechters om de regels toe te passen op een concrete casus en rekening te houden met alle aspecten van de zaak? De rechtszekerheid vereist natuurlijk enige mate van voorspelbaarheid, want alleen door zo te handelen blijft er voldoende maatschappelijke draagkracht om regels te blijven naleven. Recht is en blijft bovendien ook een werk van mensen, die om billijk te handelen meer moeten doen dan enkel strikt de wet naleven.

Wanneer het misloopt blijft dit alles een moeilijk te verkopen boodschap. De politiemensen zijn terecht boos wanneer een collega het leven laat voor iets wat – minstens in de perceptie – had kunnen worden vermeden. Ook buiten het strafrecht is er soms onbegrip wanneer bijvoorbeeld een onduidelijke wet in graad van beroep op tegengestelde wijze wordt geïnterpreteerd als in eerste aanleg. Zeker wanneer de beroepsprocedure (zoals in Brussel) soms erg lang op zich laat wachten en de uiteindelijk in het ongelijk gestelde partij dan plots met de gevolgen wordt geconfronteerd (zoals jarenlange intresten en de door het verloop van de jaren gewijzigde maatschappelijke aandacht) is er onbegrip. Moet er niet wat tolerantie zijn voor iemand die misschien de wet niet correct toepaste, maar toch in eerste aanleg daarvoor niet werd gesanctioneerd?

Wat niet in een pittige quote kan gezegd worden, kan niet langer de waarheid zijn. Schandpalen vervangen de argumenten en uiteindelijk moet de grootste brulboei zegevieren

Recht is en blijft een verhaal van vele tinten grijs. Het is een uitdaging om dat te blijven herhalen in een alsmaar meer gepolariseerde samenleving met steeds meer eigengereide burgers en belangengroepen die met gerichte acties de aandacht van de media gaande houden. Daar is zelden plaats voor een boodschap van ‘alsen’ en ‘maren’. Wat niet in een pittige quote kan gezegd worden, kan niet langer de waarheid zijn. Schandpalen vervangen de argumenten en uiteindelijk moet de grootste brulboei zegevieren.

Nultolerantie is eigenlijk fundamenteel een gebrek aan tolerantie. En gebrek aan tolerantie is het gebrek aan het vermogen tot samenleven. Het recht is er precies om dat samenleven zo draaglijk mogelijk te maken en dat vergt enige tolerantie, zowel van de regels als van de wijze waarop die worden toegepast. Wie dat negeert, ontneemt aan het recht de cruciale rol die het traditioneel speelt.

Hugo LAMON

Lees hier eerdere columns van Hugo Lamon

Op de hoogte blijven van alle nieuwigheden binnen de juridische en fiscale wereld?
Volg Jubel.be op LinkedIn