Latijn is een dode taal, maar in de juridische wereld lijkt ze nog springlevend. Ook anno 2025 smukken juristen hun teksten nog altijd graag op met Latijnse woordjes of spreuken. Difficile est deponere longum amorem[1], zo lijkt het. Dat heeft voordelen, maar ook ernstige nadelen. Ik ga er in dit artikel in extenso op in.

Latijnse sporen in de rechtstaal

Dat er nog altijd zoveel Latijn terug te vinden is in juridische teksten, heeft uiteraard alles te maken met de grote invloed van het Romeins recht op ons rechtssysteem. Het Latijn was in onze contreien lange tijd de voertaal in de juridische wereld. Notariële akten werden tot in de zestiende eeuw in het Latijn gesteld. Daarna ging men geleidelijk over op de landstaal, maar men bleef de terminologie van de Latijnse akten gebruiken in de Nederlandse akten.

Ook vandaag zien we nog altijd sporen van het Latijn in juridische teksten. De invloed van het Latijn op de rechtstaal is het meest zichtbaar in woorden en uitdrukkingen als ergo, in casu, quod non en quorum. Dat soort ontleningen noemen we vreemde woorden: ze zijn zonder aanpassingen uit het Latijn overgenomen.

Daarnaast vinden we in de Nederlandse rechtstaal ook bastaardwoorden als vigeren, stipuleren, exhaustief, notaris en legataris. Die hebben een Latijnse oorsprong, maar zijn aangepast aan de Nederlandse taalstructuur.

Pro’s en contra’s

Er kunnen goede redenen zijn om Latijnse leenwoorden te gebruiken. Het kan bijvoorbeeld zijn dat er geen goed Nederlands alternatief bestaat. Denk aan woorden als notaris, legataris en quorum. Latijnse woorden en uitdrukkingen kunnen ook handig zijn om een complex juridisch concept heel beknopt en toch precies weer te geven. Ze zijn daardoor erg efficiënt als u met andere juristen communiceert. Voorbeelden zijn exceptio non adimpleti contractus (meestal afgekort tot enac) of ne bis in idem.

Latijnse woorden en uitdrukkingen hebben echter één groot nadeel: ze zijn vaak onduidelijk voor niet-juristen. Daardoor kunnen ze de afstand tussen u en uw cliënten vergroten. Het gebruik ervan kan een gevoel van exclusiviteit en ontoegankelijkheid creëren. Het kan de indruk wekken dat juridische professionals een soort geheimtaal hanteren om zich te onderscheiden van de gewone burger. Op die manier wordt het stereotype van een afstandelijke, elitaire beroepsgroep bevestigd.

Wees dus voorzichtig met Latijnse woorden en uitdrukkingen in teksten die voor een breed publiek bedoeld zijn. De onderstaande beslisboom kan u helpen om te bepalen of een Latijns woord bruikbaar is.

Bona fortuna!

Karen Deschamps
Taaladviseur bij Team Taaladvies (Vlaamse overheid)
Lid van de werkgroep Genderinclusief taalgebruik van de Taalunie

Dit artikel werd eerder gepubliceerd in het Tijdschrift Notarieel Management, uitgegeven door KnopsPublishing.

[1] “Het is moeilijk een lang gekoesterde liefde op te geven” (Catullus).