Vaste kijkers van het televisieprogramma De Rechtbank op Play4 konden er de afgelopen weken niet naast kijken. In het programma kwamen dit seizoen naast de klassieke hoven en rechtbanken ook twee tuchtrechtbanken aan bod. Enerzijds werden beelden van zittingen van de Nationale Kamer in de strijd tegen discriminatie en racisme van de Koninklijke Belgische Voetbalbond getoond. Zij buigt zich over incidenten van racisme en discriminatie op de Belgische voetbalvelden. Anderzijds kon de kijker drie dossiers inzake grensoverschrijdend gedrag van het Vlaams Sporttribunaal mee volgen.

Het Vlaams Sporttribunaal (VST) is het overkoepelend tuchtorgaan voor de sport in Vlaanderen dat in juni 2020 boven de doopvont werd gehouden. Het VST is de opvolger van het Vlaams Dopingtribunaal dat sinds 2009 voor de aangesloten sportfederaties instond voor de disciplinaire berechting van dopingpraktijken gepleegd door elitesporters en begeleiders in de zin van de Vlaamse antidopingregelgeving. De bevoegdheid van het VST is ruimer. De tuchtrechtbank staat naast de disciplinaire afhandeling van dopinginbreuken van elitesporters (en binnenkort ook breedtesporters) ook in voor de beteugeling van grensoverschrijdend gedrag binnen de sport. In deze bijdrage focussen we op die laatste bevoegdheid.

Grensoverschrijdend gedrag

Net zoals de rest van de samenleving is ook de sportwereld niet gespaard gebleven van berichten omtrent grensoverschrijdend gedrag. Getuige daarvan zijn onder meer de zaak rond oud-speler en voormalig werknemer van voetbalclub Ajax Marc Overmars en de golf van beschuldigingen aan het adres van nationaal volleybalcoach Gert Vande Broek. Ook de getuigenissen van gymnasten over psychisch grensoverschrijdend gedrag bij hun sportbeoefening toonden aan dat de problematiek in de sport leeft.

De Vlaamse overheid heeft die signalen niet genegeerd en heeft actie ondernomen. Krachtens het uitvoeringsbesluit van de Vlaamse Regering van 16 september 2016 tot vaststelling van de algemene erkennings- en subsidiëringsvoorwaarden voor de georganiseerde sportsector (gewijzigd bij besluit van 9 september 2022) moeten sportfederaties om in aanmerking te komen voor erkenning sinds 1 januari 2021 een integriteitsbeleid voeren en een aanspreekpunt integriteit (API) hebben (artikel 5/1).

Daarnaast moeten erkende federaties om in aanmerking te komen voor een algemene werkingssubsidie sinds 1 januari 2021 “beschikken over een tuchtrechtelijk systeem, specifiek voor grensoverschrijdend gedrag, door:
a) in het tuchtreglement van de sportfederatie een rubriek over grensoverschrijdend gedrag op te nemen; b) te beschikken over of door te verwijzen naar een tuchtrechtelijk orgaan dat beschermend en sanctionerend kan optreden” (art. 7/1).

Momenteel doen 55 sportfederaties beroep op het Vlaams Sporttribunaal voor de disciplinaire berechting van grensoverschrijdend gedrag.

Tuchtrechtelijk orgaan voor grensoverschrijdend gedrag

De subsidiering van de erkende sportfederaties hangt dus onder meer af van het kunnen beschikken over of kunnen doorverwijzen naar een tuchtorgaan dat beschermend en sanctionerend kan optreden. Een sportfederatie heeft met andere woorden twee opties: ofwel zelf een onafhankelijk tuchtorgaan oprichten dat zich buigt over gevallen van grensoverschrijdend gedrag ofwel dossiers van grensoverschrijdend gedrag doorgeven aan het Vlaams Sporttribunaal dat dan voor de sanctionering instaat. De sportsector heeft massaal gekozen voor de tweede optie. Momenteel doen 55 sportfederaties beroep op het Vlaams Sporttribunaal voor de disciplinaire berechting van grensoverschrijdend gedrag. Een kleine minderheid aan federaties verkiest om nog met een eigen intern orgaan te werken.

Aard klachten

Klachten met betrekking tot grensoverschrijdend gedrag worden in principe door de aangesloten sportfederatie bij het VST aangebracht. Onder bepaalde voorwaarden kan ook een individu zelf een klacht aanhangig maken, maar dit kan slechts indien het tuchtreglement van de federatie dit toelaat. De praktijk leert dat alle zaken van het VST tot nu toe werden opgestart door de federatie. De sector neemt dus haar verantwoordelijkheid en volgt de meldingen die zij ontvangt correct op en stuurt ze indien nodig door naar het VST voor sanctionering van de dader.

Het tuchtreglement van de betrokken federatie definieert wat onder grensoverschrijdend gedrag begrepen moet worden. Klassiek wordt een onderscheid gemaakt tussen geweld, pesterijen en seksueel grensoverschrijdend gedrag.

Enkel klachten over grensoverschrijdend gedrag gepleegd door een lid of een aangestelde (bijvoorbeeld een trainer, vrijwilliger of ouder die ook gehouden is het tuchtreglement na te leven) van een aangesloten sportfederatie kunnen bij het VST ingediend worden. De datum van de feiten is in principe irrelevant. Het vermeende slachtoffer hoeft niet aangesloten te zijn bij de sportfederatie maar het gedrag moet wel in de context van het sportgebeuren gepleegd zijn. Het tuchtreglement van de betrokken federatie definieert wat onder grensoverschrijdend gedrag begrepen moet worden. Klassiek wordt een onderscheid gemaakt tussen geweld, pesterijen en seksueel grensoverschrijdend gedrag.

In afwachting van de uitspraak van het VST kan de federatie de vermeende dader een ordemaatregel opleggen. Dit is een bestuurlijke en tijdelijke maatregel die de rust in de federatie moet waarborgen. Zo kan de vermeende dader verboden worden om tot aan de uitspraak van het VST deel te nemen aan wedstrijden of om zich op de betrokken club te begeven. Tegen deze ordemaatregel staat hoger beroep open bij de voorzitter van de tuchtkamer grensoverschrijdend gedrag van het VST. Deze procedure loopt eventueel parallel aan de behandeling ten gronde.

Verloop procedure ten gronde

De procedure bij het VST verloopt conform het procedurereglement grensoverschrijdend gedrag in twee fases. Daarbij valt op te merken dat het VST laagdrempelig en zoveel mogelijk digitaal werkt. Onnodige formaliteiten worden zoveel mogelijk vermeden. Zo kan de klacht ingediend worden via e-mail en worden conclusies enkel via e-mail uitgewisseld. Alle stukken worden bijgehouden in een digitaal dossier. Ook de oproeping van de partijen en de communicatie van de beslissing gebeurt via elektronische weg.

Het VST werkt laagdrempelig en zoveel mogelijk digitaal. Zo kan de klacht ingediend worden via e-mail

Een zaak wordt in een eerste fase behandeld door de onderzoeksinstantie. Zij bestaat uit juristen met aantoonbare staat van dienst in hun beroepswereld, ervaring in tucht- en strafrecht en een bijzondere interesse voor sport in verbinding met de samenleving. Zij worden benoemd door een onafhankelijke benoemingscommissie. De onderzoeksinstantie voert een onafhankelijk en onpartijdig onderzoek naar de feiten en/of omstandigheden van een vermeende tuchtrechtelijke inbreuk met betrekking tot grensoverschrijdend gedrag. Zij kan hiertoe de onderzoeksdaden stellen die zij nuttig acht. Dit onderzoek neemt de vorm aan van verhoren van vermeend slachtoffer, vermeende dader en getuigen. Bij het afsluiten van het onderzoek stelt zij een objectief en neutraal verslag van haar werkzaamheden op. Zij heeft geen sepotbevoegdheid: elke klacht wordt dus voorgelegd aan de tuchtkamer in de tweede fase.

De tuchtkamer grensoverschrijdend gedrag, samengesteld uit een zittingsvoorzitter en twee rechters, buigt zich in een tweede fase over de zaak en doet uitspraak over de gegrondheid van de klacht. De tuchtrechters voldoen aan dezelfde vereisten als de leden van de onderzoeksinstantie. De huidige leden van de tuchtkamers zijn voornamelijk beroepsmagistraten met expertise in het strafrecht. Ze hebben samen meer dan vijftig assisenzaken op de teller staan. Zij werden eveneens benoemd door een onafhankelijke benoemingscommissie.

Voor de tuchtkamer zijn de federatie en de vermeende dader steeds partij. Ook het vermeende slachtoffer kan zich partij stellen en op die manier aan de procedure deelnemen. De tuchtkamer geeft de partijen de mogelijkheid standpunt in te nemen door middel van conclusies en hoort hen op de tuchtzitting. Ze velt vervolgens haar beslissing aan de hand van het tuchtreglement van de betrokken sportfederatie. Dit tuchtreglement beschrijft wat onder grensoverschrijdend gedrag begrepen moet worden en geeft ook weer welke sancties uitgesproken kunnen worden. Die sancties lopen van een verwittiging over een schorsing tot een definitieve uitsluiting. De tuchtkamer beschikt ook over de mogelijkheid alternatieve sancties op te leggen. Op de website van het Vlaams Sporttribunaal wordt elk jaar een jaarverslag geplaatst, waarin men onder andere kan lezen welke sancties werden uitgesproken. Het afgelopen jaar bijvoorbeeld werden volgende beslissingen genomen: één keer vrijspraak, drie keer een berisping of waarschuwing, drie keer een tijdelijke schorsing als lid en/of trainer en één keer een uitsluiting uit de federatie.

De beroepsmogelijkheden voor de partijen hangen opnieuw af van het tuchtreglement van de betrokken sportfederatie. De meeste federaties kiezen voor hoger beroep bij de tuchtkamer hoger beroep van het VST maar er zijn ook federaties die reglementair voorzien dat de zaak in hoger beroep voorgelegd moet worden aan het Belgisch Arbitragehof voor de Sport (BAS).

Conclusie

In de strijd tegen grensoverschrijdend gedrag in de sport speelt het Vlaams Sporttribunaal een belangrijke rol. Binnen het integriteitsbeleid dat de Vlaamse overheid heeft uitgerold, berecht het VST op onafhankelijke en onpartijdige wijze grensoverschrijdend gedrag gepleegd binnen de context van de sportfederatie. Aangezien meer dan vijftig federaties voor het VST kiezen, wordt ongewenst gedrag op uniforme en kwalitatieve wijze door ervaren en gespecialiseerde tuchtrechters beteugeld. De eenvoudige toegang tot het VST en de resolute keuze voor moderne communicatiemiddelen boven onnodig formalisme zorgen voor een vlotte en proceseconomische tuchtrechtelijke afhandeling. Het VST draagt op die manier bij aan een veilig sportklimaat in Vlaanderen.

Cedric Vanleenhove, secretaris-generaal Vlaams Sporttribunaal