In systemische discussies, zoals de pleidooien tegen een ‘juristocratie’ en voor het volksberoep, vallen de argumenten als manna uit de lucht. Zoals die ietwat uit de hand gelopen conversatie tussen de voorzitter van de Franstalige liberalen en een journalist van de RTBF. Wat daar precies gebeurd of gezegd is, maakt niet uit voor de les die het ons leert. Hoe pijnlijk het voor hen beiden ook moet zijn geweest, Georges-Louis Bouchez en de journalist bieden ons (allicht niet opzettelijk) een helder inzicht in de noodzakelijke onafhankelijkheid van de rechterlijke macht.
Iemand die de gunst van het volk moet nastreven, leeft in een voortdurende angst. Ben ik nog geliefd? Zien de mensen mij nog graag? Ga ik nog genoeg stemmen halen om evenveel macht te hebben als nu? Of gaan ze iemand anders liever zien? Het houdt hen ’s nachts wakker. Ze zijn vergroeid met hun smartphone, en zijn bereid om hun eten ervoor te laten staan, om van seconde tot seconde te controleren dat een journalist toch niks verkeerds over hen schrijft of zegt. Een politicus moet een zware last dragen. Hij is niet alleen voortdurend afhankelijk van wat anderen over hem zeggen, maar ook van wat anderen over anderen (hun politieke vijanden) zeggen. Dat is een hele hoop afhankelijkheid. En vooral een heel zwaar leven.
Politici zijn uur in uur uit afhankelijk van alle soorten media. En samen zijn alle soorten media en politici afhankelijk van de waan van de dag.
Het logisch gevolg daarvan is dat geschillen uiteindelijk zullen worden beslecht door de waan van de dag. Ik identificeer mij als een persoon die dat bijzonder beangstigend vindt
Wat heeft dit nu te maken met het pleidooi tegen vermeende juristocratie en voor het volksberoep? Voor wie het niet meer helder voor ogen heeft: “Het volksberoep komt erop neer dat een tweederdemeerderheid van het bevoegde parlement kan beslissen bepaalde arresten en vonnissen van rechters te negeren.” ('Het volksberoep, de weg naar meer en betere democratie' – Mark Elchardus, op knack.be)
Dat zou dus betekenen dat een geschil uiteindelijk niet wordt beslecht door een rechter, maar door een parlementaire meerderheid van politici. Dus van personen die afhankelijk zijn van media en derhalve van de waan van de dag. Het logisch gevolg daarvan is dat geschillen uiteindelijk zullen worden beslecht door de waan van de dag. Ik identificeer mij als een persoon die dat bijzonder beangstigend vindt.
En precies daarom worden rechters niet verkozen. De grondwetgever heeft de magistraat vrijgesteld van de nijpende afhankelijkheid die sommige politici blijkbaar tot wanhoop drijft. Het argument dat rechters geen legitieme beslissingen nemen omdat ze niet verkozen zijn, snijdt dus systemisch geen hout. Het is precies omdat ze niet verkozen zijn dat ze democratische beslissingen kunnen nemen: ze passen, in een geschil dat ze nooit voor zichzelf aanhangig kunnen maken, hoe vaak men ook zou schrijven dat er onderzoek zou bestaan waaruit het omgekeerde blijkt, gewoonweg de wet toe. En die wet wordt bepaald door het parlement, dus door de verkozene van het volk. Onafhankelijk van de waan van de dag zorgen magistraten dus voor de stabiliteit en rechtszekerheid die wij nodig hebben om min of meer ordentelijk te kunnen bestaan.
En dat is de kern van de driemachtenleer, met een onvolledige scheiding der machten. Rechters zijn niet de helpers van de overheid, ze controleren de overheid
En dat is de kern van de driemachtenleer. De drie machten zijn afzonderlijke georganiseerd en controleren elkaar in onafhankelijkheid. Bij een volksberoep zou deze onafhankelijke controle worden uitgeschakeld en zou een geschil uiteindelijk door de waan van de dag kunnen worden beslecht. In zo’n situatie kunnen we niet meer spreken van een democratische rechtsstaat. Rechters zijn niet de helpers van de overheid ze controleren de overheid. Dat is des te meer van belang omdat de parlementen in dit land al jaren in een diepe slaap verzonken zijn, niet zozeer op het vlak van de productie van steeds meer wetten en decreten, maar wel op het vlak van controle van de uitvoerende macht.
De onafhankelijkheid van de rechterlijke macht is dus een noodzakelijke voorwaarde om van een democratische rechtsstaat te kunnen spreken. En dat is waar Georges-Louis Bouchez en RTBF ons aan helpen herinneren, waarvoor onze oprechte dank.
Stijn Verbist
0 reacties