Het zegt allicht iets over hoe de moderne media werken: vorige donderdag voelde onze minister van Justitie – ook een geprezen en begenadigd universiteitsprofessor – de voor politici onweerstaanbare drang tot een soort van media-exhibitionisme. Toegegeven, er zijn collega’s van hem die daarin meer excelleren, maar het is weinigen gegeven om daarmee ook in de internationale mediaschijnwerpers te staan. Daarvoor is ons land over onze landsgrenzen net iets te onbeduidend. Toch moet er daarvoor niet veel te gebeuren, zo bewees de minister. Donderdag zette hij voor het oog van de televisiecamera’s  op een hilarisch stuntelende manier een mondmasker op. Het leverde hem drie foto’s op in de Britse krant The Times (opgericht in 1785!). Het filmpje van nauwelijks enkele seconden is blijkbaar ook gretig gedeeld op de Britse sociale media. Het Laatste Nieuws heeft dan weer zeer alert opgemerkt dat hij daarbij onverwachte steun kreeg van Harry Potter-schrijfster J. K. Rowling. De krant citeert een tweet van de wereldberoemde schrijfster: “Ik kan de spot niet drijven met deze man, ik zou precies hetzelfde doen, vooral als ik gefilmd word”. Het Laatste Nieuws met wereldnieuws! En niets menselijks blijkt onze minister vreemd want die zou, nog steeds volgens Het Laatste Nieuws, de steun van Rowling geapprecieerd hebben uit naam van “het team van onhandige mensen”. Het fenomeen van banaal nieuws treft dus niet enkel onze nationale media, maar we ontsnappen er evenmin aan. Het zegt iets over de wijze waarop we geïnformeerd worden en iedereen gretig meewerkt aan de virtuele mediawerkelijkheid die daarmee ontstaat.

Intussen blijven we zoeken naar hoe we uit onze collectieve lockdown kunnen ontwaken. Zullen binnenkort in de rechtbanken advocaten, magistraten en griffiers allemaal mondmaskers dragen, nu op vele plaatsen de anderhalve meter afstand in de aftandse gebouwen vaak niet mogelijk is? Zouden de media daar eens hun licht over laten schijnen of is er eerst nog wat hilarisch beeldmateriaal nodig?

De corona-crisis heeft al een aantal nieuwe routines geïntroduceerd,  waarvan sommige misschien de status van blijvende gewoonte zullen krijgen.  De noodtoestand zorgt voor situaties die tot voor kort ondenkbaar leken. Magistraten die rechtstreeks mails verzenden naar advocaten met de vraag wat er met een zaak moet gebeuren (soms met de vraag om de mail naar anderen te forwarden, omdat de magistraat niet over alle mailadressen beschikt). Of griffiers die nu massaal proactief mails versturen en hardnekkig en voluntaristisch blijven aandringen (maar daarna volgt het mailverkeer “vanuit het systeem” dat dan weer tot wanhoop leidt en voor nieuwe misverstanden zorgt). En iedereen op het terrein die er nu toch van overtuigd geraakt dat het nu  écht dringend tijd wordt om advocaten toegang te geven tot het elektronisch strafdossier. Ja, er is hoop. De geesten rijpen.

Justitie geeft ook blijk van een grote overlevingsdrang. Het duurde even voor de regering het KB nr. 2 afkondigde (met de verlenging van termijnen en de schriftelijke procedure). Het regende webinars (gek toch hoe we nu zo massaal vanachter ons computerscherm ons bijscholen), waar sommige magistraten opriepen om dat volmachtenbesluit vooral niet na te leven. Wie daarna het ergste vreesde kwam bedrogen uit. Noem het plantrekkerij, pragmatische ingesteldheid of “roeien met de riemen die er zijn”, maar er worden overal creatieve afspraken gemaakt die min of meer functioneren. Vergeleken met wat in de Franse pers te lezen is over bijvoorbeeld de toestand in de Parijse rechtbanken, brengen wij het er in ons land niet zo slecht van af. Het zal ons misschien ook aanzetten om in de toekomst anders te werken, al zal er toch vanaf 17 juni weer worden gepleit. Die mondelinge toelichting kunnen ze de advocaten niet afnemen, zo is duidelijk gebleken.

De crisis zorgt ook voor andere primeurs. De algemene vergadering van de Orde van Vlaamse Balies (het advocatenparlement) vergaderde digitaal en verkoos via die weg Peter Callens tot nieuwe voorzitter. Er waren drie kandidaten en het digitale voorzittersdebat was van een ongezien niveau en leverde een inhoudelijk sterk debat op. Toch hebben digitale vergaderingen ook hun beperkingen, zoals ook in het federale parlement blijkt. Een halfrond met slechts enkelingen die het woord mogen voeren en waarbij alle anderen ergens achter hun laptop het gebeuren ongezien gadeslaan is niet in alle omstandigheden ideaal. Het sociale weefsel is complexer dan dat en het wordt tijd dat we naar de normaliteit kunnen terugkeren. Maar het wordt nooit meer zoals vroeger. Gelukkig maar.

Hugo LAMON

Meer blogposts lezen van Hugo Lamon? Dat kan hier!