​De vernieuwde wetgeving rond duurzaamheidsrapportering, Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), trad in januari 2023 in werking en verplicht grote ondernemingen en beursgenoteerde bedrijven om uitgebreid over hun prestaties op het vlak van ESG (environmental, social en governance) te rapporteren en een duurzaamheidsrapport te publiceren. De CSRD-wetgeving maakt deel uit van de overkoepelende Europese Green Deal en beoogt een verhoging van de transparantie en een betere risicobeheersing voor stakeholders.

Hoewel kmo’s niet onder de directe verplichtingen van de CSRD vallen, ontstaat er een doorsijpeleffect: grote ondernemingen vragen hun handelspartners, vaak kmo’s, om duurzaamheidsinformatie aan te leveren, zodat deze grote ondernemingen zelf kunnen voldoen aan hun eigen rapporteringsverplichtingen. Dit doorsijpeleffect wordt versterkt door verregaande duurzaamheidsregelgeving specifiek voor zeer grote ondernemingen, zoals de Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSDDD).

VSME: een gestandaardiseerd antwoord voor kmo’s

Om kmo’s te ondersteunen, heeft EFRAG (European Financial Reporting Advisory Group) op vraag van de Europese Commissie een vrijwillige standaard voor duurzaamheidsrapportering ontwikkeld: de VSME-standaard (Voluntary small and medium enterprise). Deze standaard werd op 30 juli 2025 officieel aanbevolen door de Europese Commissie en heeft als doel een einde te maken aan de grote hoeveelheid verschillende duurzaamheidsvragenlijsten die kmo’s van hun handelspartners ontvangen.

De VSME-standaard is opgebouwd uit twee niveaus om de toegankelijkheid voor elke onderneming zo groot mogelijk te maken. Zo kunnen micro-ondernemingen bijvoorbeeld een selectie maken op relevante onderwerpen; grotere kmo’s rapporteren het best over het volledige VSME-pakket. Door deze aanpak kan duurzaamheidsrapportering getrapt worden aangepakt en wordt de instapdrempel zo veel als mogelijk beperkt.

Basismodule: Fundamentele duurzaamheidsvragen

De basismodule biedt kmo’s een toegankelijk kader om hun duurzaamheidsimpact te rapporteren. De disclosures van de basismodule behandelen thema’s als energieverbruik, CO₂-uitstoot, biodiversiteit en arbeidsomstandigheden en beperkt zich hoofdzakelijk tot cijfermatige data en ja-neevragen.

Uitgebreide module: Verdieping en duurzaamheidsambities

De uitgebreide module gaat een stap verder en vraagt ondernemingen om hun beleid, acties en doelen rond duurzaamheid te delen. Thema’s als klimaatrisico’s, genderdiversiteit en mensenrechten komen aan bod. Door het rapporteren van de uitgebreide module positioneert een kmo zich als een vooruitstrevende handelspartner in de waardeketen en stimuleert ze continue verbetering.

Omnibus Package: Vereenvoudiging en bescherming van kmo’s

Op 26 februari 2025 presenteerde de Europese Commissie Omnibus Package. Bij uitvoering van deze Omnibus Package zal het aantal CSRD-plichtige ondernemingen substantieel beperkt worden door de verplichting van duurzaamheidsrapportering op te trekken naar bedrijven die meer dan 1.000 werknemers hebben. Omnibus zorgt ervoor dat het aantal ondernemingen die een CSRD-rapport moeten publiceren terugvalt van 50.000 naar 10.000 ondernemingen.

Een belangrijk element van Omnibus is de formele introductie van de zogenaamde ‘value chain cap’. De value chain cap installeert een grens aan de hoeveelheid informatie die grote bedrijven mogen opvragen van hun handelspartners. Deze grens wordt vastgelegd op de VSME-standaard. Concreet mogen grote ondernemingen dus niet meer informatie vragen aan kmo’s dan de informatie die in de VSME-standaard opgenomen staat. Op deze manier worden kmo’s beschermd tegen buitensporige informatieverzoeken van diverse handelspartners.

Waarom als kmo vrijwillig rapporteren rond duurzaamheid?

Hoewel de VSME niet verplicht is, zijn er verschillende redenen voor kmo’s om er toch mee aan de slag te gaan:

Versterken van handelsrelaties: Grote ondernemingen en banken worden sterk aangemoedigd om hun informatieverzoeken te baseren op de VSME. Kmo’s die deze standaard volgen, kunnen efficiënter en beter reageren op potentiële vragen van handelspartners.

Verhogen toegang tot financiering: Banken en investeerders gebruiken ESG-informatie als onderdeel van hun kredietbeoordeling. Rapportering volgens VSME kan de toegang tot financiering en de voorwaarden van verkregen financiering verbeteren.

Monitoren van prestaties: De VSME-standaard is een hulpmiddel voor kmo’s om hun duurzaamheidsprestaties beter te begrijpen en te verbeteren, wat de veerkracht en concurrentievermogen van deze kmo’s ten goede komt.

Rol van de accountant: gids en vertrouwenspersoon van de ondernemer

De accountant is de belangrijkste partner voor kmo’s in het duurzaamheidsverhaal. Als vertrouwenspersoon van de ondernemers is het aan de accountant om complexe duurzaamheidsregelgeving om te zetten naar begrijpbare stappen, maar ook begeleiding te bieden bij het verzamelen en structureren van relevante data.

Daarnaast kan je je klant adviseren over de keuze tussen de twee modules binnen de VSME op basis van ambitieniveau en aanleiding tot duurzaamheidsrapportering. Als accountants moeten we onze klanten stimuleren om duurzaamheid niet louter als een verplichting, maar ook als een kans te zien. Duurzaamheid is een manier voor de klant om de concurrentiepositie te versterken, toegang tot financiering te verbeteren en zich te wapenen tegenover toekomstige regelgeving.

Als vertrouwenspersoon van de ondernemer is een unieke kans weggelegd voor accountants om via onze klanten een hefboom te creëren in het verduurzamen van Belgische ondernemingen en samen aanzienlijke maatschappelijke impact te maken.

Vijf aanbevelingen voor accountants

1. Stimuleer een proactieve houding
   Moedig kmo’s aan om niet te wachten tot ze door de markt verplicht worden te rapporteren, maar om nu al te starten met het verzamelen van relevante duurzaamheidsdata. Als accountant speel je hierin een sleutelrol: je adviseert niet alleen en verzamelt data, maar je maakt ook zelf het duurzaamheidsrapport op. Dit voorkomt tijdsdruk en zorgt voor een beter duurzaamheidsrapport.
2. Bouw met je klant aan een (duurzaamheids)strategie
   Help je klant om duurzaamheid te integreren in de bedrijfsstrategie. Bekijk duurzaamheid niet enkel als rapporteringsverplichting maar ook als groeikans. Denk met je klant mee over doelstellingen, concrete acties en het meten van vooruitgang.
3. Moedig digitalisering aan
   Adviseer de klant om digitale tools en software voor dataverzameling en rapportering te gebruiken. Dit verhoogt de efficiëntie, vermindert fouten en maakt het makkelijker om volgende rapporten op te maken. Bovendien kan dit ook zorgen voor een professionalisering van de financiële rapportering.
4. Houd je eigen kennis up to date
   Volg de (r)evolutie van de wetgevende kaders CSRD, VSME en Omnibus I nauwgezet op. Regelgeving en standaarden rond duurzaamheid veranderen zeer snel, als accountant ben je de eerste en belangrijkste actuele informatiebron voor je klant.
5. Werk samen met externe experts
   Voor complexe duurzaamheidsvraagstukken kan een samenwerking met ESG-specialisten of sectororganisaties nuttig zijn. Spreek je netwerk aan om jouw klant volledig en kwalitatief te adviseren.

Stijn Hugues en Corneel Maertens

Deze tekst werd ook gepubliceerd in het ITAA-zine van het ITAA.