De Europese Commissie publiceerde zonet het EU-scorebord voor justitie 2018, met daarin een vergelijkend overzicht van de rechtsstelsels in de EU-lidstaten uit het oogpunt van onafhankelijkheid, kwaliteit en efficiëntie. Het scorebord is bedoeld om de nationale overheden te helpen bij het verbeteren van hun rechtsstelsels. De Europese commissaris voor Justitie, Consumentenzaken en Gendergelijkheid Věra Jourová verduidelijkte daarbij de bedoeling van dit alles: “Het scorebord heeft tot doel goede hervormingen op het gebied van justitie te stimuleren en te illustreren. Uiteindelijk komt het er bij dergelijke hervormingen op neer dat er zonder strenge Europese normen inzake de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht geen sprake is van een rechtsstaat. Het nieuwe scorebord gaat in op de voornaamste indicatoren en zal de lidstaten helpen deze normen toe te passen.”

De vergelijkende tabellen zijn op meerdere vlakken bijzonder leerrijk. Zo blijken enkel de Roemenen meer procedures in burgerlijke en commerciële zaken voor de rechtbank te brengen. België prijkt op een stevige tweede plaats, gevolgd door Litouwen en Slovakije. Het is een tabel die tot nadenken mag stemmen en geeft in ieder geval aan dat er in ons land nog stevig vaak wordt geprocedeerd. Uit een andere tabel blijkt dan weer uit de onderzoeksvraag “court fee to start a judicial proceeeding in a specfic consumer case” België bij de goedkoopste landen is voor het opstarten van consumentengeschillen. Even veelzeggend is misschien ook dat bij een andere statistiek (over de duurtijd van een commerciële of burgerlijke zaak) er voor 5 landen geen cijfers beschikbaar waren. Het is misschien geen toeval dat België ook op dat lijstje prijkt.

Iedereen zou zich zeker eens moeten buigen over de statistieken over de efficiëntie van de werking van justitie en zeker deze inzake ICT. Het zal niemand echt verbazen dat bij de vraag naar het gebruik van ICT tussen rechtbanken en advocaten België helemaal achterop hinkt. In minder dan 20% van de documenten die van een handtekening moeten voorzien zijn, gebeurt dit volgens deze statistiek op elektronische wijze. Ter vergelijking: in Estland bedraagt dat 90%, maar ook tal van andere landen scoren op dat vlak goed en in ieder geval beter dan België. In vele landen is de communicatie via e-mail quasi volledig ingeburgerd en is er bij ons dus op dat vlak nog een lange weg te gaan.

De statistieken wijzen nog op andere pijnpunten. De Europese Commissie onderzocht ook hoe het zit met de online toegang van het publiek tot de rechterlijke uitspraken. België bengelt pijnlijk afgetekend helemaal achteraan het peleton. In een score van 1 tot en met 6 komt België als enige niet verder dan score 1, terwijl landen als Bulgarije, Estland, Ierland, Litouwen, Malta en Roemenië de maximumscore halen. Geheel in het verlengde daarvan haalt ons land dezelfde score bij het onderzoek naar “arrangements for online publications of judgements of all instances” (in het Engels klinkt het misschien wat minder pijnlijk). De Europese commissie zocht ook naar het gebruik door de rechtbanken van sociale media in het kader van de relaties met de pers en het publiek. De onderzoekers gebruikten een score-schaal van 1 tot 7, waarbij de maximumscore ging naar Estland, Spanje, Letland, Nederland, Bulgarije, Ierland en Zweden. Bij België prijkt “none” (niets) en ons land is daar in het dubieuze gezelschap van Griekenland, Cyprus, Polen en Slovakije. Het is maar dat u het weet …

De cijfers geven niet altijd een onverdeeld negatief beeld over de Belgische toestand. Zo blijkt uit het onderzoek dat ons land bij de koplopers behoort in het promoten van de alternatieve geschillenbeslechting en de overheid in ons land behoorlijk wat middelen besteedt voor de werking van de gerechten (de 8^ste plaats op 28).

De studie kan ook bepaalde van onze andere binnenlandse discussies in een zeker perspectief plaatsten. Wanneer men het aantal advocaten per 100.000 inwoners vergelijkt, bekleedt België een middenpositie (12^de plaats op 28) en de densiteit veel groter is in onder meer landen als Cyprus, Luxemburg, Griekenland, Italië en Spanje.

Cijfers zeggen natuurlijk niet alles, maar het zou niet slecht zijn dat alle actoren van justitie het scorebord eens grondig bestuderen. Het zou bepaalde binnenlandse discussies misschien wat relativeren en meteen ook het besef doen ontstaan dat op tal van punten in andere Europese landen er geheel andere prioriteiten zijn. ICT en digitalisering bijvoorbeeld.

Hugo LAMON

Mr. Hugo LAMON is advocaat aan de balie Limburg en bestuurder en woordvoerder van de Orde van Vlaamse Balies. Iedere woensdag maakt hij op Jubel een beschouwing over justitie.

Lees hier alle artikels van ‘LAMON op woensdag’.