Over de auteurs

Mr. Ferenc Ballegeer is advocaat bij FB-tax in Brussel en academisch medewerker van de opleiding notariaat Vrije Universiteit Brussel. FB-tax is gespecialiseerd in belastingrecht en vermogensrecht.

Mr. Hélène Goret, is geassocieerd notaris en academisch medewerker van de opleiding notariaat Vrije Universiteit Brussel.

Beide geven samen met dr. Lieven Wostyn het webinar “Knelpunten met betrekking tot zorgvolmachten en rechterlijke bescherming” in het kader van de reeks Actualia Notariaat 2020-2021 van de Opleiding Notariaat van de VUB.

Waarover gaat het?

De zorgvolmacht onderscheidt zich van een gewone volmacht omdat een zorgvolmacht geldig blijft indien de volmachtgever (de ‘lastgever’) wilsonbekwaam wordt. Dit betekent dat de volmachthouder (de ‘lasthebber’) kan blijven handelen in naam en voor rekening van de lastgever, ook al is die intussen wilsonbekwaam geworden. Dit is handig, want om contracten aan te gaan, denk aan een koop/verkoop, een schenking of om te handelen met een bank moeten de partijen wilsbekwaam zijn of zich laten vertegenwoordigen door iemand die wilsbekwaam is.

Zonder zorgvolmacht kan de vrederechter in een rechterlijke vorm van bescherming voorzien, maar dan is de inspraak van de betrokkenen uiteraard beperkter en bovendien is de te beschermen persoon op dat moment reeds wilsonbekwaam. Een zorgvolmacht biedt de kans op voorhand, als zowel de lastgever als de lasthebber nog wilsbekwaam zijn, een regeling op maat uit te werken. Die regeling is overigens niet beperkt tot de goederen van de lastgever, ook sommige persoonsgebonden aangelegenheden kunnen via een zorgvolmacht worden geregeld, denk aan de organisatie van de zorg of belangrijke aspecten van de patiëntenrechten.

Een document op maat

Veelal wordt er gedacht dat een zorgvolmacht een standaarddocument is. Niets is minder waar. Belangrijk is om een document op maat van de cliënt op te maken.

Volgende vragen moeten steeds aandachtig besproken worden: wanneer treedt de zorgvolmacht in werking, aan wie geef ik volmacht, welke richtlijnen moeten de lasthebbers volgen, kan mijn volmacht gebruikt worden om mijn vermogen te schenken en aan welke voorwaarden, koppel ik aan de volmacht ook een verklaring bewind …

Bovendien moet er ook aandacht geschonken worden aan de familiale dynamiek en moet de zorgvolmacht zodanig opgemaakt worden dat hij conflict vermijdend werkt.

Een zorgvolmacht klinkt veelbelovend, maar wat als u als lastgever naar zonniger oorden verhuist om uw pensioen door te brengen? Wat gebeurt er dan met uw Belgische zorgvolmacht?

De Belgische zorgvolmacht blijft van kracht

Vanuit Belgisch perspectief bekeken blijft de zorgvolmacht van kracht zolang er niets anders in de zorgvolmacht vermeld is. Wanneer u als lastgever uw gewone verblijfplaats overbrengt naar het buitenland, ontstaat er echter een wetsconflict, omdat ook de wetgeving van het nieuwe thuisland van toepassing kan zijn. Die wetsbepalingen zijn uiteraard niet noodzakelijk dezelfde als de Belgische en zij kunnen dus ook leiden tot een moeilijk te verzoenen tegenspraak. Een verhuizing levert dus nieuwe moeilijkheden op waarop u sinds 1 januari 2021 gemakkelijker kunt anticiperen in de zorgvolmacht.

Hoe anticiperen op verhuis?

Sinds 1 januari 2021 is in België het Verdrag van Den Haag inzake de internationale bescherming van volwassenen van 13 januari 2000 in werking getreden. Let wel, dit is een Haags verdrag en dus geen regeling voor de hele EU. Toch is het belang ervan aanzienlijk, aangezien het verdrag, in tegenstelling tot de Belgische regeling van voordien, (1) een duidelijke regel bevat over het toepasselijke recht op een zorgvolmacht (indien er geen rechtskeuze is) en (2) een rechtskeuze in de zorgvolmacht mogelijk maakt.

• Wat het toepasselijke recht op een zorgvolmacht betreft, is de regel voortaan dat op een zorgvolmacht het recht van toepassing is van de gewone verblijfplaats van de lastgever op het moment van de zorgvolmacht. Als de lastgever op dat moment in België woonde, wordt de zorgvolmacht dus beheerst door het Belgisch recht en heeft een latere verhuizing hierop geen impact. Dit sluit echter wetsconflicten niet uit, met name omdat de zorgvolmacht over wetsconflicten niets bepaalt en dus de nieuwe Belgische wettelijke regel en die van het nieuwe thuisland tot een verschillende oplossing kunnen leiden.
• Beter kan de lastgever in de zorgvolmacht een rechtskeuze opnemen, al was het maar om wetsconflicten met het recht van het nieuwe thuisland tot een minimum te herleiden. Er kan uitdrukkelijk gekozen worden voor het recht van de nationaliteit van de lastgever, voor het recht van diens vroegere gewone verblijfplaats (bv. België), of voor het recht van een land waar goederen van de lastgever gelegen zijn, althans voor wat die goederen betreft. Dit sluit wetsconflicten in die landen (13) waar het verdrag van toepassing is alvast uit. En ook elders in de wereld, zijn door de uitdrukkelijke rechtskeuze in de zorgvolmacht problemen met wetsconflicten minder voor de hand liggend. De lastgever heeft immers uitdrukkelijk, in een overeenkomst nog wel, bepaald wat hij ingeval van een wetconflict over de toepassing van de zorgvolmacht wil.

Een rechtskeuze in de zorgvolmacht laat de lastgever dus toe te anticiperen op internationale situaties. Denk hier dus aan bij een nieuwe zorgvolmacht. Voor wie al een zorgvolmacht heeft van vóór januari 2021 is het aangewezen om deze aan te passen en een rechtskeuze in te lassen. Dit omdat de oude Belgische regels nog niet voorzagen in een rechtskeuze. Het is dus voorzichtig om oudere zorgvolmachten in die zin te wijzigen en aan te vullen.

Moet dit in een notariële akte?

Zorgvolmachten kunnen zowel onderhands als notarieel worden afgesloten. Een onderhandse zorgvolmacht zal echter niet dienstig zijn voor handelingen met betrekking tot Belgisch vastgoed. Bovendien kunnen akten van een openbaar ambtenaar wellicht gemakkelijker in het buitenland worden voorgelegd en erkend. Het lijkt dus aangewezen een notaris hierbij te betrekken.

Mag de lasthebber in het buitenland wonen?

Naar Belgisch recht is dit geen probleem. Wel moet nagekeken worden of de lasthebber, volgens het recht van zijn nationaliteit, handelingsbekwaam is. Heeft u dus een kind in het buitenland met de Belgische nationaliteit, dan bepaalt het Belgisch recht of het kind handelingsbekwaam is en of u hem dus als lasthebber kan aanduiden.

Besluit

Een zorgvolmacht opmaken is ‘Haute Couture’ en moet met veel zorg gebeuren. Onderwerpen zoals familiale dynamiek, beheer van het patrimonium, successieplanning, zorgverstrekking, patiëntenrechten, bewind en internationale context moeten voldoende aandacht krijgen. Het is de taak van de raadgever om de cliënt op al deze aspecten te wijzen.

Sinds 1 januari 2021 biedt het Verdrag over de internationale bescherming van volwassenen naar Belgisch recht bijkomende hulpmiddelen voor zorgvolmachten in internationale situaties. Aan de ene kant is er voortaan een expliciete regel dat op een zorgvolmacht het recht van toepassing is van de gewone verblijfplaats van de lastgever op het moment van de zorgvolmacht. Daarnaast is ook een rechtskeuze door de lastgever mogelijk. Voor zorgvolmachten opgesteld vóór 1 januari 2021 is het aangewezen deze te laten actualiseren en aan te passen aan de nieuwe regels.

Geïnteresseerd in dit thema? U kunt het webinar van mr. Ballegeer, mr. Goret en dr. Wostyn volgen op vrijdag 4 juni. Meer info over dit webinar en de andere webinars van de Actualia-reeks.

De opleiding wordt georganiseerd in samenwerking met de Opleiding Notariaat van de Vrije Universiteit Brussel