Het land gaat over in vakantiemodus en voor de media is het komkommertijd. De kranten sloven zich uit in vakantiereportages. In de weekendeditie van Le Soir liet de krant de minister van Justitie Annelies Verlinden in debat gaan met de bevlogen Naamse magistrate Manuela Cadelli (Le Soir, 12 juli). Manuela Cadelli was jarenlang de erg combattieve voorzitster van de ‘Association syndicale des Magistrats’. Ze schreef boeken, opiniestukken en pamfletten en organiseerde betogingen en andere acties. De krant omschrijft haar als “une juge et responsable syndicale offensive, classée à gauche” (en dat is nog voorzichtig uitgedrukt). Ze fulmineerde destijds hevig tegen een vorige minister van Justitie (Koen Geens), die zich volgens haar hard en minachtend uitliet over magistraten.

Een debat tussen die twee dames zou dus voor spetterend vuurwerk moeten zorgen. De openingszet van Manuela Cadelli windt er ook geen doekjes om: “Tussen politiek en justitie zijn we van een beleefde minachting naar een uitgesproken minachting geëvolueerd.” De minister vindt dat niet alle politici zo over rechters denken en stelt uitdrukkelijk dat er geen compromissen kunnen worden gemaakt met de rechtsstaat. Ze pleit ervoor dat politici ook tegen de publieke opinie moeten durven ingaan en citeert als voorbeeld de roep naar meer gevangenissen. De minister laat zich daarbij verleiden tot de volgende uitspraak: “Tijdens regeringsonderhandelingen voor Arizona zei men tegen mij: 'We moeten gevangenissen bouwen.' Ik antwoordde dat we misschien beter moeten nadenken over hoeveel capaciteit ons land met elf miljoen inwoners eigenlijk nodig heeft. Want je kunt altijd meer plaatsen bouwen, en als we capaciteit hebben, zullen we ook aanbod hebben."

Daarna gebeurt iets wat de journalisten zeker niet hadden verwacht: Manuela Cadelli ontdooit, en bijna vertederend richt ze zich daarna tot de minister met de woorden: “U heeft het gelaat van een elfje en een fee.” Ze zou niet graag in de schoenen van de minister van Justitie willen staan. Ze doet meteen ook een oproep om het maatschappelijk debat over justitie in een andere richting te laten evolueren, en daar is volgens haar de inbreng van iedereen voor nodig (ook van de pers). Het artikel besluit met de vaststelling dat het debat tussen de twee dames hiermee op gang is gebracht.

Wie in deze vakantieperiode wat tijd heeft voor wat meer diepgang, kan zeker het nieuwste boek van Giuliano da Empoli ter hand nemen (L’heure des prédateurs. Intussen in het Nederlands vertaald onder de titel Het uur van de wolven). Als senioradviseur van de Franse president Macron – en daarvoor van de Italiaanse premier Renzi – beweegt Giuliano da Empoli zich al jaren in de hoogste echelons van de internationale politiek. Da Empoli brengt ons naar de schaduwzijde van de macht, waar alleenheersers uit zijn op de maximale hoeveelheid chaos, waar de technologieondernemers al in een andere wereld lijken te wonen, waar artificiële intelligentie oncontroleerbaar blijkt te zijn en de rechtsstaat iets voor losers is. Voor da Empoli is er geen twijfel mogelijk: het uur van de wolven heeft geslagen. Hij kijkt Trump, Musk, Meloni, Orbán en anderen (zoals Mohammed bin Salman van Saoedi-Arabië of Nayib Bukele van El Salvador) recht in het gezicht, met de helderheid van een Machiavelli en de verlichte visie van een echte Europeaan. Er is wereldwijd minder plaats voor elfjes en feeën, maar wel voor wolven. En da Empoli is helder: wolven houden niet van advocaten (ook niet van rechters en van juristen in het algemeen). “Voor de wolven zijn advocaten de handlangers van de machthebbers (!). Ze hebben geen moraal en zijn bereid om het ene moment iets te verdedigen, en het volgende moment precies het tegenovergestelde. Ze lossen geen problemen op — ze creëren ze juist. Ze hebben altijd wel een uitvlucht achter de hand om alles nog ingewikkelder te maken. (…) Ze spreken een onbegrijpelijke taal, puur met de bedoeling om gewone mensen te misleiden. En uiteindelijk zijn ze alleen bezig met hun eigen belangen.”

De populistische en autocratische leiders vinden van zichzelf dat ze zich “richten op de inhoud, niet op de vorm. Ze beloven de echte problemen van het volk aan te pakken: criminaliteit, immigratie, de kosten van levensonderhoud. En wat zeggen hun tegenstanders daarop — de liberalen, de progressieven, de ‘brave’ democraten? Regels, een democratie die in gevaar is, de bescherming van minderheden…”
We hebben dus maar beter een minister die vereenzelvigd wordt met een elfje of een fee. Wie het boek van da Empoli leest, verneemt met angstaanjagende precisie hoe het er aan toegaat als de wolven het overnemen.

Hugo Lamon

Lees hier meer columns van meester Hugo Lamon over Justitie.

Op de hoogte blijven van alle nieuwigheden binnen justitie, advocatuur en de juridische en fiscale wereld? Volg Jubel.be op LinkedIn.