De uitspraak van het hof van beroep van Antwerpen over de schachtendoop van de studentenvereniging Reuzegom blijft velen beroeren en geeft aanleiding tot allerhande vragen bij de bevolking. De lijst met pijnpunten en bezorgdheden wordt iedere dag langer: is een werkstraf wel een juiste straf voor de Reuzegommers die hun schachten mensonterend behandelden en waarbij een van hen het leven liet?

Vooral de opgelegde boetes zorgen voor veel wrevel, omdat iedereen wel iemand kent die voor een verkeersinbreuk of een lockdownfeestje tijdens de coronatijd een veel hogere boete kreeg en dus het gevoel krijgt dat er iets scheef zit in de wijze van bestraffen. Voor sommigen is er ook sprake van “klassenjustitie”, waarmee ze bedoelen dat de straf anders zou geweest zijn indien de daders allochtonen waren geweest en niet kinderen van “rijken en machtigen”. Anderen blijven er innig van overtuigd dat er sprake is van racisme en dat justitie dat bewust niet onder ogen heeft willen zien.

Er kwamen reacties van politici, die duidelijk maakten dat ze het niet eens zijn met de straf. Sammy Mahdi (voorzitter CD&V) had het op TikTok smalend over “werkstrafjes” en George-Louis Bouchez (voorzitter MR) hekelde de laksheid van justitie en had het over “belachelijke straffen voor dergelijke handelingen”. De houding van de twee voorzitters van regeringspartijen deed de vraag ontstaan hoe het zit met de “scheiding der machten” en ontlokte de bedenking dat politici terughoudend moeten zijn in hun commentaar op individuele zaken. Dat zorgde dan weer voor andere reacties, waarin gewezen werd op de vrijheid van meningsuiting en gezegd werd dat justitie uit de ivoren toren moet komen. De lawine van meningen op sociale media zwelt aan en ook aan standpunten van de commentatoren en opiniemakers allerhande in de klassieke media is er geen gebrek.

We lijken allemaal een beetje het noorden kwijt te zijn, waarbij emoties de overhand nemen en meningen niet altijd blijk geven van kennis van het recht. De verwarring doet wat denken aan de periode na het vermaarde “spaghetti-arrest” van het Hof van Cassatie van 14 oktober 1996 in de zaak Dutroux. In die zaak werd de toen bij de bevolking zeer populair geworden onderzoeksrechter Jean-Marc Connerotte gewraakt. Hij was gesignaleerd op een diner voor de overlevende slachtoffers van Dutroux en had er, zonder met de aanwezige slachtoffers te praten, een bord spaghetti gegeten. Het Hof van Cassatie zag hierin een schijn van partijdigheid. Vele juristen vonden die uitspraak toen (en ook nu nog) logisch, maar dat werd helemaal anders gepercipieerd door de bevolking. Het wantrouwen was dermate groot dat enkele dagen later – op 20 oktober 1996 – 300.000 mensen door de straten van Brussel trokken voor wat de geschiedenis is ingegaan als “de witte mars”. De politieke reacties hebben dan geleid tot hervormingen van politie en justitie.

De zaak van de Reuzegommers zorgde op vele plaatsen voor stille protesten en het is het al dagenlang erg onrustig op sociale media, maar de impact nu lijkt minder drastisch dan toen. Toch zijn er gelijkenissen, want ook nu gaapt er een grote kloof tussen de juridische wereld met zijn eigen logica en redeneringen en door emotie gedreven buitenwacht. Maar net als toen is er reden om zich zorgen te maken. Het zou fout zijn om de kritiek van de samenleving af te doen als onwetendheid of kwade trouw. De maatschappelijke verontwaardiging is er en het zou aartsgevaarlijk zijn alles over te laten aan populisten en extremisten.

Het is natuurlijk gemakkelijker om naar de andere kant te kijken, in de hoop dat alles overwaait. Maar de storm laat niet toe om te zwijgen. Daarom, in het heetst van de discussie, een “cri du coeur” van iemand die verliefd is op zijn vak als advocaat en niets liever wil dan een goed draaiende justitie, in een poging om op die manier ertoe bij te dragen dat de redelijkheid terugkeert. Daarom de bijgevoegde oproep tot redelijkheid in tien stellingen:

1. Rechtspreken is een vak. Daar moet je voor studeren en de selectie is streng
2. Kritiek op rechters mag en moet. Maar iedereen moet zijn plaats kennen
3. België is Polen niet en daarom moeten we onafhankelijke rechters koesteren
4. Klassenjustitie is een hol begrip, maar de ruis zit overal
5. Politici maken wetten. Waar zitten ze nu om die ook uit te leggen?
6. De media zijn brandversneller en dus is er voldoende blusmateriaal nodig
7. Justitie kan niet genoeg communiceren, maar ze hebben hulp nodig
8. Advocaten verdienen respect, maar dat geleuter over dure topadvocaten moet stoppen
9. Rechters kunnen niet alle problemen oplossen
10. Moet er nu ook een stille mars komen van de redelijkheid?

Hugo Lamon

Lees hier eerdere columns van Hugo Lamon

Op de hoogte blijven van alle nieuwigheden binnen de juridische en fiscale wereld?
Volg Jubel.be op LinkedIn