In het zuiden van het land is er al enige tijd ophef nadat de krant Le Soir begin juni een reeks publiceerde over de gerechtsdeurwaarders. De krantenkoppen waren duidelijk: “les huissiers de justice, l’oligarchie (et les conflits intérêts) la mieux protégée du Royaume” (de best beschermde oligarchie van het land) , of nog, “Comment les huissiers ont manoeuvré pour obtenir un tarif plus lucratif” (over het gelobby van de gerechtsdeurwaarders om betere wettelijke tarieven te laten bepalen).

Buiten een artikel in De Morgen (“Deurwaarders ter verantwoording in de Kamer: ‘Een schuldindustrie op de kap van de meest kwetsbaren’”, 6 juni) kregen de artikelen weinig aandacht in Vlaanderen. Toch werd het punt op verzoek van de PS, maar met de steun van de meerderheidspartijen, op 11 juni geagendeerd in de kamercommissie justitie en zullen er hoorzittingen worden georganiseerd. Allicht zullen de in krant genoemde kopstukken worden gehoord. Het gaat dan om Jan de Meuter, de grote man van het gerechtsdeurwaarderskantoor Modero, en door Le Soir omschreven als “Le Dieu d’Anvers qui règne sur la profession” en Michel Leroy, oprichter van Leroy & Partners. In de krant is er onder meer sprake van vermeende illegale praktijken als het hanteren van een systeem van “no cure no pay” ,wat zou leiden tot een lucratieve schuldindustrie op de kap van de meest kwetsbare personen. De reeks vermeldt ook dat gerechtsdeurwaarders druk gelobbyd hebben bij de politiek om de wetgeving naar hun hand te zetten.

Gerechtsdeurwaarders hebben een bijzonder statuut: ze zijn, net als de notarissen, openbare ambtenaren, maar ze zijn georganiseerd als vrij beroep. Het luik “openbaar ambtenaar” maakt dat ze rekening moeten houden met het algemeen belang en niet enkel dat van de schuldeiser, die hun enige cliënt is. De wet van 14 mei 2024 “houdende maatregelen in de strijd tegen de overmatige schuldenlast en ter bescherming van ondernemingen in moeilijkheden” heeft die maatschappelijke component nog versterkt. Die wet heeft als doel te vermijden dat personen die reeds financiële moeilijkheden hebben ook nog zouden worden geconfronteerd met zware bijkomende deurwaarderskosten. Zo voorziet art. 1527 Ger.W. nu dat een gerechtsdeurwaarder die vaststelt dat de verkoopwaarde van de door hem in beslag genomen goederen “kennelijk niet voldoende zou zijn om de kosten van de verkoop te voldoen” de openbare verkoop moet weigeren uit te voeren.

Gerechtsdeurwaarders zijn echter ook beoefenaars van een vrij beroep en als ondernemers winstgedreven. Modero, nummer één op de markt, heeft volgens Le Soir tussen 2021 en 2023 elf miljoen euro aan dividenden uitgekeerd aan de aandeelhouders. In een reactie op de persberichten preciseert het kantoor zelf: “Modero vertegenwoordigt meer dan 10% van het aantal Belgische (kandidaat-) gerechtsdeurwaarders, heeft kantoren in elk Belgisch gerechtelijk arrondissement en is via 40 loketten en 1 digitaal loket voor iedereen bereikbaar. Nationaal stelt Modero dan 400 mensen te werk en samen spreken we 35 talen”. Alhoewel een gerechtsdeurwaarder volgens de wet nog steeds in een “standplaats” wordt benoemd en ook in die gemeente kantoor moet houden om op die wijze nauw betrokken te zijn bij het sociaal weefsel van zijn arrondissement, wordt dit via die ketenvorming in grote mate gerelativeerd.

Lange tijd was de beroepsgroep zelf verdeeld over wat sommigen de nefaste “commercialisering” van het beroep noemden en wat anderen omschreven als de “noodzakelijke professionalisering”. Die laatsten (de modernen) lijken nu de overhand te hebben genomen en zijn vertegenwoordigd in de diverse arrondissementskamers en ook in de Nationale Kamer. Vroeger was er nog een wat schimmige VZW SAMTES, officieel een studiedienst maar in realiteit een zeer efficiënt lobbyvehikel voor de “modernen”. De VZW is inmiddels volledig geïntegreerd in de Nationale Kamer.

Dat gerechtsdeurwaarders het afgelopen jaar zwaar hebben gelobbyd bij de wetgever en de regering (o.m. voor het vastleggen van een volgens sommigen voordelig tarievensysteem voor bepaalde deurwaarderskantoren) is voor weinig discussie vatbaar, maar dat is op zich vooralsnog niet illegaal.

Het kan ook verwondering wekken dat er een grote concentratie is binnen de betrokken markt, maar er is nog geen misbruik van machtspositie of van economische afhankelijkheid bewezen (en er zijn ook geen aanwijzingen dat er onderzoeken in die zin lopen). Merkwaardig is ook de wijze waarop de beroepsgroep geïnformatiseerd is en omgaat met digitalisering en wie dat beheert, net zoals ook de verdeling van overheidsopdrachten bij sommigen de wenkbrauwen doet fronsen.

Het is daarom goed dat het parlement duidelijkheid poogt te verschaffen. Het zal daarbij interessant zijn om te mogen vernemen of de claim van een in opspraak gekomen kantoor dat zegt “sociaal verantwoord, proceseconomisch en in volledige transparantie” te werken juist is.

Hugo Lamon

Lees hier meer columns van meester Hugo Lamon over Justitie.

Op de hoogte blijven van alle nieuwigheden binnen justitie, advocatuur en de juridische en fiscale wereld? Volg Jubel.be op LinkedIn.