Het Nooddecreet van 20 maart 2020

Naar aanleiding van de uitbraak van het coronavirus in België, nam het Vlaams Parlement op 20 maart 2020 het Nooddecreet aan.[1] Voormeld decreet, dat onmiddellijk bekrachtigd werd door de Vlaamse Regering, trad diezelfde dag nog in werking.[2]

De doelstelling van het Nooddecreet is tweeledig. Enerzijds voert het een tijdelijke afwijking in op de omgevingsvergunnings- en meldingsplicht voor onder andere de bouw en uitbating van bijkomende ziekenhuis- en andere verzorgingsfaciliteiten, bijkomende productiefaciliteiten voor geneesmiddelen en medisch materiaal en onderzoeksinstellingen in verband met de uitbraak van het coronavirus.[3] Anderzijds machtigt het Nooddecreet de Vlaamse Regering om maatregelen te treffen inzake allerhande geldende procedurebepalingen, zoals termijnen en verplichtingen.[4]

Het Noodbesluit Omgevingsvergunningen

De Vlaamse overheid, maar ook de gemeentelijke en provinciale overheden, zijn er overeenkomstig het Omgevingsvergunningsdecreet[5] en het Omgevingsvergunningsbesluit[6] normaal gezien toe gehouden om welbepaalde procedures binnen een vastgelegde termijn te doorlopen, en hierbij verschillende procedurestappen te respecteren. Zo moeten vergunningsaanvragen binnen een bepaalde termijn behandeld worden, op straffe van stilzwijgende weigering of worden beroepen geacht te zijn afgewezen. Daarnaast moeten ook bepaalde verplichtingen worden gerespecteerd, bijvoorbeeld de organisatie van een openbaar onderzoek en het inwinnen van adviezen. Ook zijn er bepaalde procedurestappen voorgeschreven, die leiden tot bijeenkomsten van burgers, zoals infovergaderingen en hoorzittingen, maar ook tot vergaderingen van commissies van deskundigen en vertegenwoordigers van diverse adviserende instanties.

Om menselijk contact zoveel mogelijk te vermijden en verdere verspreiding van het virus tegen te gaan, nam de Vlaamse Regering ook maatregelen die betrekking hebben op de procedures die in het Omgevingsvergunningsdecreet, het Omgevingsvergunningsbesluit en het Project-MER besluit[7] vooropgesteld worden. Ter uitvoering van artikel 5 van het Nooddecreet, nam de Vlaamse Regering in dit verband het Noodbesluit Omgevingsvergunningen aan.[8] Voormeld besluit trad op 24 maart 2020 in voege, hoewel het zelfs nog niet gepubliceerd werd in het Belgisch Staatsblad.[9]

Concrete maatregelen van het Noodbesluit Omgevingsvergunningen

Toepassingsgebied

Het Noodbesluit Omgevingsvergunningen is van toepassing op alle vergunningsaanvragen en administratieve beroepen die voor 24 maart 2020 werden ingediend, die op voormelde datum in behandeling zijn bij de bevoegde vergunningverlenende overheid en waarin nog geen uitdrukkelijke of stilzwijgende beslissing is genomen door de bevoegde vergunningverlenende overheid in laatste administratieve aanleg.

Het besluit is tevens van toepassing op de vergunningsaanvragen en administratieve beroepen die vanaf 24 maart 2020 tot en met 24 april 2020 worden ingediend. Voormelde termijnen kunnen, afhankelijk van de ontwikkelingen inzake de coronavirusproblematiek, verlengd worden.

Lopende en nieuwe verzoeken en initiatieven tot ambtshalve bijstelling van de omgevingsvergunning (ingediend vóór 24 maart 2020 en ingediend vanaf 24 maart 2020 tot en met 24 april 2020) vallen ten slotte ook onder het toepassingsgebied van het Noodbesluit Omgevingsvergunningen.

Vergunningsaanvragen en administratieve beroepen die na de vernietiging van een eerdere beslissing opnieuw in behandeling genomen worden door de bevoegde vergunningverlenende overheid na 24 april 2020, in voorkomend geval verlengd overeenkomstig het tweede lid, vallen evenwel niet onder de toepassingssfeer van het Noodbesluit Omgevingsvergunningen.[10]

Openbare onderzoeken

Voor wat betreft de openbare onderzoeken worden de lopende openbare onderzoeken opgeschort vanaf 25 maart en verder gezet op 24 april 2020. De resterende dagen van het openbaar onderzoek worden aldus bijgeteld na 24 april 2020. Nog niet gestarte openbare onderzoeken worden pas gestart na 24 april 2020. Ook deze termijn kan verlengd worden.

Het Noodbesluit Omgevingsvergunningen legt aan de gemeenten bovendien een aantal verplichtingen op.

Vooreerst dient de informatie in verband met de start- en einddata van de openbare onderzoeken actueel te worden gehouden op de website van de gemeente. Als de gemeente opdracht heeft gekregen een openbaar onderzoek in te stellen, dient zij het bevoegd bestuur bovendien op de hoogte te houden van deze informatie. Bezwaren die ingediend worden in de periode van 24 maart tot en met 24 april 2020 dienen ten slotte als geldig te worden beschouwd en moeten bijgevolg in de verdere procedure behandeld worden.[11]

Informatievergaderingen

In het Omgevingsvergunningenbesluit wordt bepaald dat een gemeente, samen met de vergunningsaanvrager en het bevoegde bestuur, in een aantal specifieke gevallen, ten minste één informatievergadering dient te organiseren in de eerste twintig dagen van het openbaar onderzoek.

In het Noodbesluit Omgevingsvergunningen wordt omtrent dergelijke informatievergaderingen evenwel niets bepaald.

Teneinde de verspreiding van het coronavirus zoveel mogelijk in te dammen, werd in de toelichtingsnota bij het Noodbesluit Omgevingsvergunningen vooropgesteld dat ook de informatievergaderingen verdaagd dienen te worden, tot wanneer de openbare onderzoeken terug worden opgestart.[12]

Hoewel de toelichtingsnota geen afdwingbare norm betreft, lijkt het in het licht van de huidige omstandigheden aangewezen voor bestuurlijke overheden om de richtlijnen van het Departement Omgeving op te volgen en informatievergaderingen voorlopig uit te stellen tot na 24 april 2020.

Hoorzittingen

Als een hoorzitting gevraagd wordt, dan is dit steeds een procedureel verplichte stap.  Welnu, in het Noodbesluit wordt voorzien dat tijdens de duur van de maatregelen het bevoegde bestuur, de provinciale of gewestelijke omgevingsambtenaar of de voorzitter van de omgevingsvergunningscommissie kan beslissen hoorzittingen alleen schriftelijk, via teleconferentie of via videoconferentie te houden.[13]

In plaats van de hoorzitting op een veilige wijze te houden, zoals hiervoor uiteengezet, kan er ook voor gekozen worden om de hoorzitting uit te stellen tot na het einde van de maatregelen.[14]

Ook in het kader van de interne werking van de provinciale of gewestelijke omgevingsvergunningscommissies, bestaan voormelde mogelijkheden.[15]

Adviezen

Een uitblijvend advies wordt tijdens de duur van de maatregelen niet langer automatisch geacht stilzwijgend gunstig te zijn. Met laattijdige adviezen kan de bevoegde overheid dus wel degelijk rekening houden. Wel kan, als het advies uitblijft, aan de adviesvereiste worden voorbijgegaan. [16]

Hierbij is het aangewezen dat de bevoegde overheid en de adviesinstantie elkaar zoveel mogelijk raadplegen. Is de capaciteit van een adviesinstantie ontoereikend, en passeren hierdoor dossiers waarin normalerwijze een negatief advies zou worden uitgebracht, moet de adviesinstantie de mogelijkheid hebben haar bezwaren op het project mee te kunnen delen. Vandaar dat is voorzien dat bij het uitblijven of laattijdig verstrekken van een advies omwille van de civiele noodsituatie, de adviesinstantie haar mogelijkheid om beroep in te stellen, niet verliest.[17]

In afwijking op artikel 12 van het project-MER besluit worden laattijdig of niet uitgebrachte adviezen niet als stilzwijgend gunstig beschouwd. Er kan evenwel aan de adviesverplichting worden voorbijgegaan.[18]

Verlenging van de beslissingstermijnen

De beslissingstermijnen worden zowel in eerste aanleg als in beroep verlengd. Dit geldt zowel voor dossiers die al volledig en ontvankelijk zijn verklaard, als voor dossiers die na de start van de maatregelen volledig en ontvankelijk worden verklaard.

Concreet worden volgende termijnverlengingen doorgevoerd:

• De beslissingstermijn in de vereenvoudigde procedure wordt met 30 dagen verlengd (van 60 naar 90 dagen).[19]
• De beslissingstermijn in de gewone procedure wordt met 60 dagen verlengd (van 105 of 120 dagen naar 165 of 180 dagen).[20]
• De beslissingstermijn in beroep wordt verlengd met 60 dagen.[21]
• De termijnen voor ingebruikname van een omgevingsvergunning worden verlengd met 30 dagen.[22] Dit betekent ook dat de uitvoering van een door de gemeente afgegeven vergunning pas kan starten na 65 dagen (35 + 30).[23]

Voormelde termijnverlengingen zijn ook van toepassing in het kader van de schorsing of opheffing van omgevingsvergunningen.[24]

Het Noodbesluit Omgevingsvergunningen bepaalt evenwel niets over het volledigheids- en ontvankelijkheidsonderzoek. De termijn hiervoor (alsook voor het onderzoek of een milieueffectrapport moet worden opgesteld) blijft aldus gewoon lopen, zodat het resultaat van dit onderzoek, binnen 30 dagen aan de aanvrager meegedeeld worden, hetzij vanaf de dag na de datum waarop de vergunningsaanvraag is ingediend hetzij na de ontvangst van de ontbrekende gegevens of documenten. Wordt geen beslissing over het ontvankelijkheids- en volledigheidsonderzoek genomen binnen de dertig dagen, dan beginnen de beslissingstermijnen te lopen.[25]

Verlenging van de bezwaartermijnen

De termijn om een administratief beroep in te stellen tegen een beslissing over een omgevingsvergunningsaanvraag, als vermeld in artikel 54 en 90 van het Omgevingsvergunningsdecreet, wordt verlengd met dertig dagen voor de administratieve beroepen die onder het toepassingsgebied vallen van artikel 3.[26]

Concreet betekent dit dat de periode waarbinnen een administratief beroep kan worden ingesteld met 30 dagen verlengd wordt, van 30 naar 60 dagen, voor de administratieve beroepen die vanaf 24 maart 2020 tot en met 24 april 2020 worden ingediend. Op het eerste zicht dient deze bepaling geïnterpreteerd te worden in die zin dat de bezwaartermijnen die in de periode tussen 24 maart 2020 tot en met 24 april 2020 lopen met dertig dagen verlengd worden. Het omgevingsloket dient de informatie met betrekking tot de verlengde bezwaartermijnen te vermelden.

Quid meldingen?

De termijn van 30 dagen die het decreet voorziet om een meldingsakte te verlenen, is (momenteel) een termijn van orde. Dat betekent dat er geen gevolg verbonden is aan het overschrijden ervan. Het Noodbesluit Omgevingsvergunningen regelt dan ook niets rond meldingen. Gemeenten die meldingsaktes verlenen, moeten er zich wel van bewust zijn dat deze aangeplakt moeten worden, zodat derden in beroep kunnen gaan bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen. Dit betekent dat derden de aktename en de plannen op de gemeente moeten kunnen inkijken. De termijn om beroep te kunnen instellen bij de Raad, is immers niet gewijzigd.[27]

Besluit

Met het Noodbesluit Omgevingsvergunningen geeft de Vlaamse Regering bestuurlijke overheden en instanties die betrokken zijn in het vergunningverleningsproces thans de nodige ademruimte om de coronaepidemie het hoofd te kunnen bieden. Door de genomen maatregelen (voorlopig althans) uitdrukkelijk in de tijd te beperken tot 24 april 2020, geeft de Vlaamse Regering vergunningverlenende bestuursorganen bovendien ook voldoende tijd om zich voor te bereiden op het hernemen van hun taken, evenals op het opvangen van de gebeurlijke na-ijleffecten van een eventueel opheffen van de federale maatregelen. Het Noodbesluit Omgevingsvergunningen getuigt dan ook van een sterk pragmatisme, dat in pandemische tijden als deze enkel toegejuicht kan worden.

Laurens De Brucker & Dominique Vermer – Xirius Public

***