Het was deze week een wat raar gesprek in de avonduitzending van het VRT-nieuws, waarbij een journalist een gewezen journaliste (nu woordvoerder van de Orde van Vlaamse Balies) interviewde over de vraag waarom in “mediatieke” processen steeds dezelfde advocaten optreden. Wie aandachtig luisterde kon alvast horen dat het alleen maar over strafrecht ging en dan nog enkel over zaken die buitensporige aandacht krijgen in de pers en dus handelde het uiteindelijk maar over een beperkt aantal zaken en advocaten.

De woordvoerster van de Orde van Vlaamse Balies wees er op dat we niet in Amerika leven en hier een advocaat zichzelf niet mag aanbieden bij een potentiële cliënt. De stelling dat een advocaat moet worden gevraagd door de cliënt (of door “zijn entourage”, wat dat ook moge betekenen) was natuurlijk een mooi antwoord volgens het boekje, maar ging uiteraard voorbij aan de kern van het debat.

De vraag is hoe het komt dat een aantal strafpleiters zich weten op te werken als publieke figuren. Dat antwoord is simpel: ze werken aan hun publiek imago. Daar is niets mis mee, want dat doen politici ook. En ook bedrijfsleiders hebben aandacht voor de wijze waarop ze zich in de media profileren (denk maar aan Wouter Torfs toen hij nog CEO was van schoenen Torfs). Ook bepaalde academici wentelen zich in de media-aandacht (Stijn Baert, Rik Torfs, Jonathan Holslag en vele anderen).

De vraag is dus eerder hoe sommige figuren erin slagen zo geliefd te zijn bij de media

De vraag is dus eerder hoe sommige figuren erin slagen zo geliefd te zijn bij de media. Het lijkt erop dat die personen aan een aantal criteria moeten voldoen: 1) ze moeten iets helder kunnen uitleggen (liefst op het niveau van een veertienjarige), (2) een concreet probleem kunnen kaderen in de algemeen maatschappelijke agenda (waardoor een bepaald feit een bredere maatschappelijke betekenis krijgt), (3) ze moeten zorgen voor een emotionele toets (een bepaald leed of maatschappelijke ongelijkheid aanwijzen) en (4) ze moeten persoonlijke betrokkenheid creëren (de toehoorder moet zich aangesproken voelen). In dit lijstje zit zelden de bewezen kennis over het onderwerp. De media zorgen ervoor dat ze daardoor zelf hun eigen helden maken, die ze na verloop van tijd ook weer afmaken als het publiek hun gezicht wat beu wordt. Dat was het lot van de virologen al tijdens en zeker na de coronacrisis, want de status van mediaheld is van beperkte duur. Daarop zijn natuurlijk uitzonderingen (denk maar aan een aantal strafpleiters, waarvan sommigen al decennia mediageniek zijn). Strafpleiters zijn dus niet echt anders dan al die andere mediafiguren en ja, ze zorgen daarmee voor hun eigen commerciële bekendheid. Dat zegt vooral iets over de tunnelvisie van de media, die altijd maar weer uit hetzelfde vaatje tappen.

Meer en meer wordt de toon gezet door sociale media, waar ook steeds vaker om aandacht wordt geknokt

Die media moeten dan ook niet verbaasd zijn dat hun maatschappelijke impact tanende is. Meer en meer wordt de toon gezet door sociale media, waar ook steeds vaker om aandacht wordt geknokt. Advocatenkantoren huren communicatiebureaus in om op regelmatige tijdstippen stukken te publiceren over de advocaten van het kantoor. Er is een strijd om content, waarbij advocaten laten zien wat ze allemaal weten en kunnen, in de hoop daarmee aan te geven dat ze zich in bepaalde materies van anderen weten te onderscheiden. Sommige kwatongen verspreiden zelfs het gerucht dat deze wekelijke blog kadert in een weloverwogen communicatieplan (uiteraard dwalen ze). Advocaten profileren zich in familierecht, GDPR, vennootschapsrecht en andere materies en hopen via de zoekmachines te worden herkend en erkend als meesters in hun vak. Voor alle duidelijkheid: daar is niets mis mee, integendeel zelfs. Het kan enkel bijdragen tot een meer transparante markt van de juridische dienstverlening.

De media hebben een tunnelvisie: ze staren zich blind op strafrecht en zien dat als de maat van alle dingen

Wat het VRT-nieuwsitem vooral duidelijk maakte is de tunnelvisie van bepaalde journalisten, die zich blindstaren op strafrecht en dat zien als de maat van alle dingen. Media hechten buitenproportioneel veel aandacht aan strafzaken, waarin uiteraard strafpleiters actief zijn en dus worden die strafpleiters gevraagd om de door henzelf behandelde (en andere) strafzaken te becommentariëren. Omdat ze daardoor media-aandacht hebben worden ze daarna steeds vaker ook opgevoerd om commentaar te geven over justitie in het algemeen en als ze aan de toog zitten van het duidingsprogramma “De Afspraak” zelfs over van alles en nog wat. Dat is overigens ook zo voor de andere mediafiguren. Hoe vaak heeft bijvoorbeeld Rik Torfs het over zijn vakgebied kerkelijk recht?

Eigenlijk toont de discussie aan dat de media een eigen bubbel opbouwen. Dat sommigen daar handig gebruik van maken om er hun voordeel mee te doen zegt meer iets over de zelfverklaarde kritische media dan zij die er gebruik van maken.

Hugo Lamon

Lees hier eerdere columns van Hugo Lamon

Op de hoogte blijven van alle nieuwigheden binnen de juridische en fiscale wereld?
Volg Jubel.be op LinkedIn