​De juridische sector staat aan de vooravond van grote technologische veranderingen. Artificiële intelligentie (AI) belooft de manier waarop juridische informatie wordt opgezocht en geconsumeerd te transformeren. Maar hoe kijkt de Belgische cliënt naar deze evolutie? In samenwerking met onderzoeksbureau BUFFL bevroeg Ex Ante vijfhonderd respondenten over de inzet van artificiële intelligentie bij het opzoeken van juridische informatie, zowel door henzelf als door hun juridisch adviseur. Hieruit blijkt dat het Belgische publiek verwacht dat juristen AI inzetten, maar dan wel louter als hulpmiddel. De onderliggende boodschap is duidelijk: technologie mag menselijke expertise aanvullen, maar niet vervangen.

Betrouwbare juridische info blijft moeilijk vindbaar

Uit het rapport blijkt eerst en vooral dat het brede publiek nog steeds grote drempels ervaart bij het vinden van relevante juridische informatie. Ongeveer driekwart (±76%) van de bevraagden geeft aan dat het (eerder of heel) moeilijk is om de juiste juridische informatie te vinden. Ook in het ChatGPT-tijdperk blijft het toegankelijk en begrijpelijk maken van juridische informatie een belangrijke opdracht voor de juridische sector.

Toch zijn AI-tools in dit opzicht een trend om in de gaten te houden. Uit het onderzoek blijkt immers dat een grote meerderheid van het publiek ervoor openstaat om nieuwe technologie te gebruiken bij het opzoeken van juridische informatie. Circa 70% van de respondenten geeft aan bereid te zijn hiervoor AI-tools als ChatGPT te gebruiken. Wel zien we nog een duidelijke generatiekloof: jongere mensen (<35 jaar) experimenteren al met AI-tools en zijn duidelijk positiever, terwijl ouderen voorzichtiger blijven en het liever bij de klassieke bronnen houden.

Weinig vertrouwen in AI-tools, roep om controle blijft luid

Hoewel een meerderheid dus bereid is AI uit te proberen, heerst er duidelijk wantrouwen tegenover de resultaten. Volgens het rapport heeft ongeveer 65% van de mensen weinig tot geen vertrouwen in de betrouwbaarheid van AI als juridisch hulpmiddel. Iets meer dan de helft (±50%) geeft aan er eerder geen vertrouwen in te hebben, en ongeveer 15% helemaal geen. Daartegenover staat dat slechts 1 op de 3 (±35%) (enigszins) vertrouwen heeft in de adviescapaciteiten van AI.

De redenen voor die voorzichtigheid liggen voor de hand. Respondenten vrezen foutieve of zelfs verzonnen antwoorden (AI-hallucinaties) en merken op dat een AI-tool hun situatie niet kent. Hierin schuilt een duidelijke kans voor juristen: het publiek is vooral op zoek naar bevestiging en kwaliteit en ziet de jurist als de kwaliteitsbewaker. Door duidelijk de rol van menselijke controle te claimen – de expert die AI-resultaten verifieert en op maat toepast – kunnen juristen het vertrouwen van cliënten versterken én profiteren van de efficiëntiewinst van technologie.

AI als hulpmiddel voor juristen: waar ligt de grens?

Als juridisch adviseur zelf aan de slag gaan met AI is dus de boodschap. Maar nu blijkt dat veel cliënten enigszins argwanend tegenover AI-tools staan, is de vraag hoe zij het gebruik van AI door hun jurist beoordelen. Het onderzoek peilde daarom naar de aanvaardbaarheid van twee scenario’s: (1) een jurist die AI gebruikt om juridische informatie op te zoeken voor de cliënt, en (2) een jurist die AI gebruikt om (delen van) het juridisch advies zelf op te stellen. De resultaten tonen een duidelijk onderscheid aan.

Scenario 1: AI voor opzoekingen. Het merendeel van de respondenten vindt het prima als een jurist AI-tools inzet om sneller relevante juridische informatie te vinden. Ruim 80% van de bevraagden geeft aan dit (volledig of eerder) aanvaardbaar te vinden. Een aanzienlijk deel (±30%) is er zelfs volledig voorstander van. Slechts zo’n 20% heeft er moeite mee. De boodschap van cliënten is duidelijk: AI mag dienen als een slimme assistent die sneller informatie opzoekt dan een mens, zolang de jurist zelf de interpretatie en controle blijft doen.

Scenario 2: AI voor advies opstellen. Een heel ander beeld ontstaat wanneer AI een deel van het denkwerk zou overnemen bij het opstellen van een juridisch advies. Hier is het publiek veel terughoudender. Slechts rond de 40% vindt dit (volledig of eerder) aanvaardbaar, terwijl ongeveer 60% het niet aanvaardbaar vindt dat hun jurist AI inzet om inhoudelijk advies te formuleren. Velen vrezen dat een door AI gegenereerd advies fouten kan bevatten of te algemeen blijft voor hun specifieke situatie. Bovendien rijst de vraag waarom een cliënt zou betalen voor een juridisch adviseur als een computer het werk doet.

Besluit

Wat betekenen deze bevindingen voor de jurist in de praktijk? In de eerste plaats dat u met een gerust hart AI-tools kunt inzetten achter de schermen – voor intern gebruik zoals juridisch opzoekwerk, documentanalyse of het opstellen van een eerste ontwerp. De meeste cliënten zullen dat begrijpen of zelfs toejuichen, zeker als het leidt tot een sneller antwoord of efficiëntere service. Waar u wel mee moet opletten, is de communicatie omtrent uw AI-gebruik. Als u bijvoorbeeld standaardcontracten of adviesteksten (deels) laat voorbereiden door AI, wees daar transparant over en beklemtoon dat ú telkens de finale revisie en beslissing voor uw rekening neemt. Het sleutelwoord blijft vertrouwen: de cliënt moet voelen dat het inzetten van AI uiteindelijk in zijn voordeel speelt (snellere dienstverlening, lagere kosten, grondiger onderzoek) zonder afbreuk aan kwaliteit. De menselijke meerwaarde blijft daarbij onmisbaar. AI kan veel, maar een cliënt echt begrijpen en geruststellen, dat is bij uitstek mensenwerk.

Ex Ante ondersteunt juristen bij het verantwoord inzetten van AI en ontwikkelt een gecentraliseerde databank met rechtspraak, wetgeving en parlementaire stukken. Door relevante bronnen met een semantisch zoekalgoritme beter vindbaar te maken, combineert Ex Ante technologische innovatie met de menselijke eindverantwoordelijkheid die volgens cliënten onmisbaar blijft. Bezoek www.ex-ante.be en bereid uw praktijk voor op het AI-tijdperk.

Het volledige rapport “AI in het juridische landschap – Verwachtingen van de Belgische cliënt” is te raadplegen via de website van Ex Ante (www.ex-ante.be/report).

Lucas Van Wichelen