Vanuit diverse hoeken was er de afgelopen dagen aandacht voor de positie van rechters. Het Europees Hof van Justitie sprak zich op 2 maart nogmaals uit over de situatie van de Poolse rechters. De lidstaten van de Europese Unie zijn verplicht om de nodige rechtsmiddelen te voorzien om aan de burger een recht op “daadwerkelijke rechtsbescherming” te verzekeren. Wanneer er bij de rechtzoekenden legitieme twijfel kan rijzen over de vraag of de benoemde rechters ongevoelig zijn voor externe factoren, in het bijzonder voor rechtstreekse of indirecte invloed van de wetgevende en de uitvoerende macht, en of zij onpartijdig zijn ten opzichte van de met elkaar strijdende belangen, kan dit het vertrouwen ondermijnen in de rechterlijke macht. Het Hof van Justitie is dan ook bijzonder kritisch voor de Poolse wetten die de bevolking kunnen doen twijfelen aan de onpartijdigheid van de rechters.

De Standaard (1 maart) berichtte over de situatie in Spanje onder de weinig verhullende titel “Je kunt niet ontkennen dat het Spaanse gerecht gepolitiseerd is”. Volgens de krant zijn op papier en volgens de formele regels de rechters er onafhankelijk, maar ze citeert ook de Spaanse rechtsfilosoof Jacobo Bastida Freijedo, die een duidelijke band ziet tussen de politieke en de rechterlijke macht: “Als een rechter geregeld vonnissen velt die passen bij de ideeën of praktijken van een politieke partij, dan is de kans groot dat de Consjeo General de Poder Judicial hem daarvoor bij een volgende benoemingsronde beloont”. Nog steeds volgens de krant is er in Spanje al te vaak collusie is tussen politiek en gerecht.

Op 1 maart ging in Frankrijk dan weer alle aandacht naar de rechter Christine Mée, die de gewezen Franse president Nicolas Sarkozy veroordeelde tot drie jaar cel voor corruptie en “traffic d’influence” (ongeoorloofde invloedverwering). De uitspraak wekte zeer verschillende reacties uit. Voor de (rechtse) krant Le Figaro toonde die uitspraak een “malaise in de democratie” aan (Figaro, 2 maart). De krant vraagt zich af wat Sarkozy nu precies ten laste wordt gelegd. “Nicolas Sarkozy is veroordeeld voor een telefoongesprek (een gesprek tussen een cliënt en zijn advocaat) met betrekking tot een zaak waarvoor hij buiten vervolging is gesteld”. “Corruption sans objet, influence nulle” oordeelt de krant. “Deze gestolen woorden zijn in feite het resultaat van een gerechtelijke campagne die meedogenloos en zonder scrupules werd gevoerd door het Nationale Financiële Parket: drijfnetten, afluisteren van advocaten, een mengeling van paranoia en een obsessie voor wraak.” De krant beschouwt het vonnis als het orgelpunt van een politieke afrekening door de magistraten.

Een geheel andere stemt weerklinkt in het commentaarstuk van de (linkse) krant Le Monde (3 maart). “In dit proces stond iets heel politieks op het spel: de bevestiging van het gezag van de rechters tegenover een voormalige president van de Republiek die nooit ophield met pogingen hen in diskrediet te brengen. In de vuurlinie vocht het Nationaal Financieel Parket, dat in december 2013 werd opgericht om jacht te maken op grote economische en financiële delinquentie, voor zijn reputatie en dus zijn voortbestaan.”

Het gaat in Frankrijk om meer dan de schampere aanvallen van wereldvreemdheid die de magistratuur hier soms naar het hoofd geslingerd krijgt. Het lijkt erop dat de magistratuur er niet boven het politieke gewoel staat, waardoor ze niet tegemoetkomt aan de essentiële rol die van een rechter kan en moet worden verwacht: de maatschappelijke rust herstellen. In een sterk gepolariseerd land als de Verenigde Staten, waar de recente presidentsverkiezingen voor veel ophef en rechtszaken zorgden, werden de rechterlijke uitspraken over de geldigheid van de stembusgang niet zo openlijk bekritiseerd.

Een strekking binnen de Franse magistratuur is openlijk zeer politiek geëngageerd (volgens sommigen syndicalistisch), wat de rechters er ook kwetsbaar maakt in hun rechtsprekende functie. Uiteraard mogen rechters eigen politieke overtuigingen hebben. Op de website van de “pouvoir judiciaire” van het kanton Geneve werd op 1 maart de lijst van magistraten bijgewerkt, waarbij van ieder van hen ook hun politieke overtuiging wordt vermeld. Dat toont aan dat het niet zozeer van belang is welke de politieke voorkeur is van een magistraat, maar wel of hij zich daardoor dermate in zijn professionele beroepsuitoefening laat beïnvloeden dat de schijn ontstaat dat hij niet meer onpartijdig is en – zoals het Hof van Justitie opmerkte – daardoor de burger het vertrouwen in de magistratuur verliest. Het is dan ook nog maar de vraag of de ‘wereldvreemdheid’ die sommigen aan Belgische magistraten toedichten wel een verwijt is.

Hugo LAMON

***

Meer blogposts lezen van Hugo Lamon? Dat kan hier!