Deze zomer is het exact vijftig jaar geleden dat Steven Spielbergs Jaws in de bioscoopzalen kwam. Deze spannende thriller werd een superhit en wordt in filmmiddens zowat gezien als het startpunt van de opkomst van de zomerse blockbuster. Tijdens het productieproces had niemand dit kunnen voorspellen, want dat werd geplaagd door een heleboel tegenslagen. Het vertrouwen van de producers in de toen nog redelijk onervaren regisseur zakte onder het minpunt en de opnames werden zelfs bijna stopgezet. Maar net uit dat falen kwam een kassucces voort.
Dat zit namelijk zo. Naast zeeziekte bij cast en crew, geruzie tussen de acteurs onderling en conflicten met de lokale overheid (de film werd opgenomen in Martha’s Vineyard), was het de mechanische haai die de meeste problemen opleverde. Die wilde gewoon echt niet meewerken (hij werkte niet of dreigde steeds naar de bodem van de zee te zinken). Enige oplossing: de haai zo weinig mogelijk in beeld brengen. En wat bleek: net daar zat de kracht van de film. Je voelt voortdurend de dreiging, maar Bruce krijg je amper te zien. Leuk weetje voor de juristen: de (mechanische) haai werd Bruce genoemd naar de advocaat van Spielberg. Ongetwijfeld een gehaaid jurist.
We kunnen dus allemaal twee dingen leren van Jaws: 1° Pas goed op voor je het water ingaat en 2° Een beetje falen is nooit het einde. Een pleidooi dus voor een beetje falen, omdat het ook kansen biedt…
Falen houdt je een spiegel voor: wie ben je als het misgaat?
Falen is ongemakkelijk. Het schuurt, het knaagt aan je zelfbeeld, daagt je ego uit. Toch is het net in de nasleep van een mislukking dat je ware karakter zichtbaar wordt. Hoe reageer je als iets niet gaat zoals je hoopte? Vlucht je? Relativeer je? Of analyseer je, leer je en stuur je bij? Zelf begon ik ooit aan een doctoraat in de rechten. Om me heen zag ik mijn collegae doctorandi met glans hun proefschrift verdedigen. Ikzelf stagneerde en reed me vast. In overleg met mijn promotor zette ik mijn onderzoek stop. Een harde dobber. Ik geef grif toe dat die mislukking me wel een tijdje boven het hoofd bleef hangen. Maar ik begon ook te beseffen wat ik wél uit die periode kon meenemen.
Wie zich aanpast aan een veranderde situatie en bereid is bij te sturen, toont maturiteit. Een ezel stoot zich geen twee keer aan dezelfde steen – maar enkel als hij zich herinnert waar die steen lag. Inzicht verwerf je dus pas als je het ongemak van je fout durft aankijken.
Weten wat niet werkt
Vaak wordt succes voorgesteld als een rechte lijn: idee, actie, applaus. Maar de realiteit is zelden zo lineair. J.K. Rowling werd door twaalf uitgevers afgewezen vooraleer Harry Potter werd gepubliceerd. Roger Federer – door sommigen de GOAT van het tennis genoemd, al ben ik zelf meer fan van Rafael Nadal – vertelde tijdens een toespraak voor een groep studenten dat hij amper meer punten gewonnen heeft dan verloren. Zelfs een wereldtopper met twintig grandslams op zijn naam, wint maar 54% van de punten. Maar elk punt is ook maar dat: één punt. En een verloren punt betekent geen verloren game, of geen verloren match. Resultaat: Federer won wel bijna 80% van zijn matches.
Je moet dus weten wat niet werkt, om te weten wat wél werkt. Elk afgewezen contract, elke niet-geslaagde procedure, elk falend pleidooi levert een stukje data op, een parameter die je helpt bijsturen. Als je dat toelaat, wordt falen een vorm van verfijnen.
Van mislukking naar meevaller
Soms lijkt een ervaring een nederlaag, om later een onverwachte winst te blijken. Het productieproces van Jaws toonde dat aan. Maar er zijn tal van voorbeelden. Ken je bijvoorbeeld het verhaal van de ontstaansgeschiedenis van de Post-it? Het was de bedoeling een nieuwe straffe lijm te ontwikkelen. Maar bij tests bleek het product niet goed te plakken. De lijm werd als mislukking beschouwd. En dat klopt. Als lijm was het geen succes. Tot iemand besefte dat nét dat vluchtige, licht klevende perfect was voor korte notities. Het falen werd een succes. “Failing forward” zoals de Engelsen dat zo mooi zeggen.
Falen vraagt verantwoordelijkheid
Wie graag de pluimen van succes op zijn hoed steekt, moet ook bereid zijn om de lasten van mislukking te dragen. Er is moed voor nodig om publiek te erkennen: "Dit was mijn fout." Maar juist dat moment, waarin je de verantwoordelijkheid opneemt, vormt het begin van vertrouwen – zowel in jezelf als in anderen. Falen erkennen is een kracht, geen zwakte.
In veel organisaties wordt falen nog steeds geassocieerd met onbekwaamheid. Maar een werkomgeving waarin falen mag bestaan, is vaak net innovatiever. Niet omdat mensen graag fouten maken, wel omdat ze durven proberen. En wie niets doet, kan niets verkeerd doen – maar ook niets nieuws creëren.
Niet iedereen ziet je falen
Zoals ik in een eerdere column schreef: wees mild voor jezelf. Het is makkelijk om hard te oordelen, zeker over je eigen falen. Maar perfectionisme is zelden een goede raadgever. Natuurlijk zijn er momenten dat je denkt: “Ik ben afgegaan.” Dat je vreest dat anderen je uitlachen of veroordelen, je blunder zien, je falen onthouden.
Maar als je dat denkt … overschat je jezelf een beetje. In de psychologie heet dat het spotlight-effect[1]. Dit fenomeen houdt in dat mensen denken dat hun fouten of tekortkomingen veel meer opvallen dan in werkelijkheid het geval is. Omdat we vanuit een egocentrisch perspectief naar de wereld kijken, overschatten we hoeveel aandacht anderen besteden aan ons en onze daden (zowel onze successen als mislukkingen).
Met andere woorden: terwijl jij uren ligt te piekeren over dat gestotter tijdens een presentatie, is je publiek dat moment al lang vergeten. Of ze hebben het niet eens opgemerkt. De wereld draait verder. En de kans is groot dat zij vooral bezig waren met hun eigen ‘spotlight’.
Mens, durf te falen
Dus, beste mede-juristen, wees niet bang om te falen. Zie elke misstap als een uitnodiging tot inzicht. Elk falen is een kans om iets nieuws te leren: over je vak, over de wereld, over jezelf. Heb de moed om te proberen, ook als je niet zeker bent van succes. De moed om te zeggen: “Ik weet het nog niet.” Of: “Dit liep fout, maar ik weet waarom.”
Falen is enkel echt falen als je er niets uit leert. Als je doet alsof het nooit gebeurd is. Als je jezelf het leerproces ontzegt. Dus stel jezelf die ongemakkelijke vragen. Durf reflecteren. Zoek alternatieven. En wees mild, voor jezelf en voor anderen.
Wim Putzeys, Hoofdredacteur Jubel
0 reacties