Een werknemer koestert politieke ambities en wordt verkozen. Wat betekent dit voor de arbeidsrelatie? De wet van 19 juli 1976 tot instelling van verlof voor de uitoefening van een politiek mandaat, ook bekend als de Wet Politiek Verlof, waarborgt dat werknemers hun politieke verantwoordelijkheden kunnen opnemen zonder dat hun arbeidsrelatie in het gedrang komt. Zo voorziet deze wet niet alleen het recht op politiek verlof, maar biedt ze ook garanties zoals loonbehoud en ontslagbescherming tijdens dit politiek verlof.
1. Begunstigden
De werknemers werkzaam in de privésector die lid zijn van:
- een provincieraad
- een agglomeratieraad
- een federatieraad
- een gemeenteraad
- een districtsraad
- de gemeenschappelijke gemeenschapscommissie
- de Vlaamse gemeenschapscommissie
- de Franse gemeenschapscommissie
- een raad voor maatschappelijk welzijn (OCMW-raad)
- een bijzonder comité voor de sociale dienst
- het parlement van de Duitstalige Gemeenschap
en degenen die voorzitter zijn of lid zijn van een uitvoerend college van een van deze instellingen (bv. schepen), hebben recht op politiek verlof om hun mandaat of ambt uit te oefenen.
De regels inzake politiek verlof zijn niet toepasselijk op de bestendig afgevaardigden en parlementsleden (uitgezonderd de parlementsleden van de Duitstalige Gemeenschap).
2. Politiek verlof
1. Op hoeveel verlof heeft de werknemer recht?
Op gemeentelijk niveau verschilt de duur van het politiek verlof naargelang het uitgeoefende mandaat of ambt, de regio waar de gemeente gelegen is en het aantal inwoners van de gemeente.
Het maximumaantal dagen verlof per maand voor de politieke ambten in een gemeente, uitgezonderd de ambten van burgemeester, schepen, voorzitter of lid van een bureau van een districtsraad, wordt hieronder schematisch weergegeven.
Voor burgemeesters, schepenen, districtsburgemeesters en districtsschepenen geldt een andere regeling. Zij kunnen kiezen uit de volgende twee opties: (1) ofwel blijven ze werken tijdens de uitoefening van hun mandaat en genieten ze (maximaal) twee dagen verlof per week, (2) ofwel schorsen ze de arbeidsovereenkomst tijdens de uitoefening van hun mandaat.
Burgemeesters hebben bijkomend recht op specifiek verlof in geval van een noodsituatie waardoor hun uitzonderlijke en ononderbroken beschikbaarheid onontbeerlijk is (zoals bijvoorbeeld bij een zware overstroming of terroristische aanslag). Op basis hiervan kunnen zij gedurende de maximale wekelijkse arbeidsduur afwezig zijn van het werk.
De leden van de Gemeenschapscommissies en het parlement van de Duitstalige Gemeenschap, of werknemers die het ambt bekleden van voorzitter van één van deze instellingen of lid zijn van hun uitvoerend college, hebben recht op 1 dag verlof per maand, net zoals de leden van een districtsraad.
Werknemers die lid of voorzitter zijn van een provincieraad genieten verlof voor de periodes die overeenstemmen met de zittingen van de raad.
2. Hoe vraagt de werknemer het verlof aan?
Het politiek verlof wordt niet automatisch toegekend. De werknemer moet het verlof bij de werkgever aanvragen.
Burgemeesters, schepenen, districtsburgemeesters en districtsschepenen moeten hiervoor de volgende specifieke procedure volgen.
Kiest de werknemer ervoor om twee dagen verlof per week te nemen, dan verwittigt hij de werkgever uiterlijk op woensdag van de voorgaande week. Bij overmacht brengt de werknemer de werkgever zo snel mogelijk op de hoogte.
Als de werknemer kiest voor een volledige schorsing, brengt hij de werkgever vóór de aanvang van de schorsing op de hoogte, evenals van de duur ervan. De schorsing duurt minstens twaalf maanden. Deze is verlengbaar met een periode van minstens twaalf maanden en moet minstens een maand van tevoren worden aangevraagd, tenzij de werkgever akkoord gaat met een kortere aanvraagtermijn.
3. Besteding van het verlof en bewijs
Het politiek verlof dient om de opdrachten die rechtstreeks voortvloeien uit de uitoefening van het mandaat of ambt te vervullen en mag bijgevolg enkel daarvoor gebruikt worden. Bij aanvang van de uitoefening van het mandaat of ambt bewijst de werknemer aan zijn werkgever het bestaan ervan.
4. Loon
De werknemer behoudt het recht op zijn loon ten laste van zijn werkgever tijdens het politiek verlof. Dit loon wordt op dezelfde wijze berekend als het loon voor feestdagen en is bovendien geplafonneerd. Het bedrag wordt beperkt op basis van de loongrens die van toepassing is binnen de arbeidsongeschiktheidsverzekering van de verplichte ziekte- en invaliditeitsverzekering. Momenteel bedraagt deze loongrens 4.668,149 euro bruto per maand.
De werkgever kan om de drie maanden de terugbetaling bekomen van het betaalde loon en de werkgeversbijdragen tijdens het politiek verlof. De werkgever moet hiervoor een formulier indienen bij de instelling waar de werknemer zijn mandaat of ambt uitoefent. De instelling betaalt dan het volledige brutoloon terug aan de werkgever. Daarna kan de instelling op haar beurt maximaal de helft van dat bedrag terugvorderen van de werknemer.
Voor burgemeesters, schepenen, districtsburgemeesters, districtsschepenen en OCMW-voorzitters voorziet de wet geen loonwaarborg. Er is hierop echter één uitzondering. Zo behoudt een burgemeester wel het recht op loon als hij verlof neemt vanwege een noodsituatie. In dat geval kan de werkgever het loon betaald aan de werknemer en de werkgeversbijdragen terugvorderen van de betrokken gemeente. De gemeente kan dan op haar beurt maximaal de helft van het betaalde bedrag terugvorderen van de werknemer-burgemeester.
3. Ontslagbescherming
1. Vanaf wanneer is de werknemer beschermd tegen ontslag?
Om te kunnen genieten van de ontslagbescherming dient de werknemer zijn werkgever tijdig te informeren aan de hand van een per post verzonden aangetekende brief. Deze aangetekende brief mag ten vroegste zes maanden vóór de verkiezingen worden verzonden. Zo kon de werknemer bijvoorbeeld voor de verkiezingen van 13 oktober 2024 de werkgever pas vanaf 13 april 2024 op de hoogte brengen van zijn kandidatuur.
Als de werknemer nalaat de brief aangetekend of binnen de gestelde termijn te versturen (bv. de aangetekende brief wordt eerder verstuurd dan zes maanden voorafgaand aan de verkiezingen), vervalt het recht op bescherming tegen ontslag tijdens de periode van zijn kandidatuur. Dit heeft tot gevolg dat de werkgever tijdens deze periode vrij is om de arbeidsrelatie te beëindigen zonder rekening te houden met de ontslagbescherming. Echter geniet de werknemer wel een ontslagbescherming vanaf het moment dat hij wordt verkozen of aangesteld, op voorwaarde dat de werkgever op de hoogte is van de verkiezing.
Indien de werknemer de aangetekende brief heeft verstuurd binnen de gestelde termijn, dan is hij beschermd tegen ontslag van zodra de werkgever de aangetekende brief heeft ontvangen.
2. Hoelang is de werknemer beschermd tegen het ontslag?
De duur van de ontslagbescherming voor de werknemer is afhankelijk van de specifieke situatie:
- De werknemer die kandidaat is maar die niet wordt verkozen, blijft beschermd tegen ontslag tot drie maanden na de verkiezingen, op voorwaarde dat zijn naam op de definitieve kandidatenlijst stond.
- Ook de werknemer die het voornemen had meegedeeld aan zijn werkgever om kandidaat te zijn, maar uiteindelijk niet effectief kandidaat was, bijvoorbeeld omdat hij uiteindelijk had beslist af te zien van zijn kandidatuur of niet op de lijst werd gezet door een partij, geniet van een ontslagbescherming. Deze bescherming vervalt echter zodra de verkiezingen plaatsvinden.
- Voor de werknemer die wel wordt verkozen of benoemd, geldt de ontslagbescherming gedurende de volledige looptijd van zijn mandaat. Bovendien blijft deze bescherming nog zes maanden van kracht nadat het mandaat is beëindigd.
- Is de ontslagbescherming van de werknemer absoluut?
De ontslagbescherming is niet absoluut. Zo mag de werkgever de werknemer ontslaan om redenen die vreemd zijn aan zijn kandidatuur of politiek mandaat.
Een ontslag is dus nog steeds mogelijk om redenen die verband houden met het gedrag of prestaties van de werknemer, zoals gebrekkige uitvoering van het werk, herhaalde afwezigheid zonder rechtvaardiging of veelvuldige tekortkomingen ondanks eerdere waarschuwingen. Daarnaast kan een ontslag ook plaatsvinden om redenen die los staan van de werknemer zelf, zoals economische factoren (bv. een teruglopende bedrijfsomzet) of technische redenen (bv. de herstructurering van het bedrijf of de automatisering van bepaalde taken). In geval van een zware tekortkoming kan ook worden overgegaan tot ontslag om dringende reden.
Als de werkgever overgaat tot ontslag, is het aan hem om te bewijzen dat het ontslag niets te maken heeft met de kandidatuur of de uitoefening van het politiek mandaat van de werknemer. Het is belangrijk dat de ontslagredenen voldoende schriftelijk gedocumenteerd zijn (bv. evaluaties, schriftelijke verwittigingen, e-mails, getuigenverklaringen, …).
In het geval dat de werknemer het ontslag betwist voor de rechtbank en de rechter oordeelt dat de ontslagreden niet geldig is, moet de werkgever aan de werknemer een forfaitaire vergoeding van 6 maanden loon betalen, naast de andere vergoedingen die verschuldigd zijn bij de beëindiging van de arbeidsovereenkomst zoals de opzeggingsvergoeding. De forfaitaire beschermingsvergoeding kan in ieder geval niet worden gecumuleerd met de vergoeding wegens kennelijk onredelijk ontslag.
Conclusie
De Wet Politiek Verlof garandeert dat werknemers een politiek ambt of mandaat kunnen uitoefenen zonder hun arbeidsrelatie in gevaar te brengen. Zo kunnen zij politiek verlof opnemen waarbij de duur verschilt per mandaat, regio en omvang van de gemeente. Bovendien behouden zij hun loon, op één uitzondering na, en genieten zij bescherming tegen ontslag. Deze ontslagbescherming is echter niet absoluut. De werkgever kan overgaan tot ontslag indien de redenen vreemd zijn aan de kandidatuur of het politiek mandaat van de werknemer. In elk geval is het van belang dat werknemers de voorgeschreven procedures volgen om van deze rechten te kunnen genieten.
Filip Van Beirendonck
Sophie Soors
Aurélie Luyckx
Dit artikel werd eerder gepubliceerd in het Tijdschrift Notarieel Management, uitgegeven door KnopsPublishing.
0 reacties