​In het nieuws verscheen onlangs berichtgeving over de erfenis van mediamagnaat Rupert Murdoch. Zijn zes kinderen, (half)broers en -zussen uit verschillende huwelijken, lagen in ruzie over de verdeling van zijn miljardenvermogen, maar zij zijn nu onderling tot een akkoord gekomen. Pittig detail? Rupert Murdoch leeft nog.

Verbod op erfovereenkomsten

In het Belgisch erfrecht geldt sinds jaar en dag een principieel verbod op het maken van afspraken over de erfenis van een persoon die nog niet dood is. Als verantwoording wordt aangehaald dat het immoreel is om over een overlijden te speculeren, dat het risico te groot is dat zulke afspraken worden afgedwongen door manipulatie en dat het zeer moeilijk is om een doordachte keuze te maken over rechten waarvan je de precieze omvang misschien maar decennia later zal kennen.

Het maken van dergelijke erfovereenkomsten kan echter een grote meerwaarde hebben, bijvoorbeeld om familieruzies te vermijden. Daarom heeft de Belgische wetgever bij de hervormingen van het erfrecht in 2018 heel wat uitzonderingen op het verbod toegelaten. Maar wat de familie Murdoch heeft afgesproken, zou hier niet kunnen.

Trust bestaat hier niet

In het geval van de familie Murdoch werden de afspraken in de vorm van een trust gegoten. Daarbij bepaalt de settlor, hier vader Rupert Murdoch, dat een deel of zijn volledig vermogen zal worden bestuurd door de trustee(s), een of meerdere personen die hij vertrouwt. Rupert Murdoch heeft deze opdracht toevertrouwd aan zijn oudste zoon, Lachlan. Als vertrouwenspersoon moet Lachlan het trustvermogen beheren in het voordeel van de beneficiaries, hier de kinderen Murdoch. Het voordeel is dat vader Rupert gerust is dat zijn media-imperium beheerd wordt door iemand die hij bekwaam acht, zonder dat hij zijn kinderen met minder zakelijke inzichten achterlaat met lege handen.

De trust is een planningstechniek uit het Anglo-Amerikaanse recht, die in het Belgische recht niet bestaat. Een trust kan wel voorkomen in dossiers met een internationaal aspect, bijvoorbeeld een Amerikaan die eigenaar is van een huis in Gent en dat huis in een Amerikaanse trust wil onderbrengen. Maar een Belg die altijd in België gewoond heeft en alleen maar in België vermogen heeft, kan op dit moment geen trust gebruiken om aan successieplanning te doen.

Globale erfovereenkomst als oplossing?

Sinds 2018 kent het Belgisch erfrecht een nieuwigheid, de ‘globale erfovereenkomst’. Dit is ingevoerd opdat families afspraken kunnen maken die toekomstige familieruzies kunnen vermijden. Maar deze naam is misleidend. Het is namelijk niet mogelijk om over de ‘globale erfenis’ een totaalakkoord te sluiten. Met andere woorden kan in België bijvoorbeeld een vader met zes kinderen geen bindende afspraken maken over hoe zijn erfenis precies verdeeld zal worden wanneer hij sterft.

Wat kan dan wel? Ouders en kinderen kunnen, bij de notaris, rond de tafel gaan zitten om een streep te trekken onder het verleden. Zo kan er voor het oudste kind een dure hogere studie betaald zijn, kunnen de ouders meegeholpen hebben bij de renovatie van het huis van het middelste kind en werd er 10.000 euro geschonken aan het jongste kind, toen zij een onderneming opstartte. Samen kan dan overeengekomen worden dat wat de drie kinderen gekregen hebben ‘globaal gezien’ in evenwicht is, zodat deze verkregen voordelen niet meer ter discussie komen bij het overlijden van de ouders.

Hierbij is het verplicht om alle kinderen die zullen erven te betrekken, dus bij Rupert Murdoch zouden verplicht alle zes kinderen moeten toestemmen met de globale erfovereenkomst. Daarbij moet ook een notaris betrokken worden, die de afspraken in een notariële akte vastlegt. De wet vereist daarbij dat er voordien met de notaris een procedure wordt doorlopen die minstens anderhalve maand duurt. Daarbij zal de notaris iedereen informeren over de impact van de voorziene regeling, en krijgt iedereen ook ruim bedenktijd. Zo wil de wetgever vermijden dat iemand onbezonnen keuzes maakt, waarvan die later spijt zou krijgen.

Andere technieken?

Hoewel de trust in het Belgische recht niet bestaat en de globale erfovereenkomst niet alles oplost, zijn er nog andere technieken van successieplanning mogelijk om toekomstige familieruzies rond een erfenis te vermijden.

Dit is echter complexe materie, waarbij maatwerk vereist is om tot de beste oplossing te komen. Het is daarom aan te raden om met een expert te praten, bijvoorbeeld een notaris (eerste consult is vaak gratis), een bankier of een advocaat-estate planner. Zij kunnen voor en met u een successieplanning uitwerken die specifiek met uw situatie en wensen rekening houdt.

dr. Els Vyncke – Postdoctoraal onderzoeker aan de UGent en de UA, Kandidaat-notaris

Meer weten over de grenzen van de globale erfovereenkomst? Bekijk dan deze video.

Els Vyncke is auteur van het boek over de verhouding tussen de langstlevende en de kinderen, dat kunt u hier bestellen: De eeuwige evenwichtsoefening tussen de kinderen en de langstlevende – Familiaal vermogensrechtelijke zoektocht naar het ‘beste’ evenwicht bij een overlijden