Eric Beaucourt. Deze tekst is een persoonlijke bedenking. Ik heb immers geen enkele bevoegdheid om in naam van de magistratuur te spreken.

Schoenmaker blijf bij je leest

Naar aanleiding van een bericht van een minister van Justitie van de Vlaamse regering en van berichten in de media over een zeer recente zaak waarin een verkrachter nieuwe feiten heeft gepleegd, verschijnen er op de sociale media veel berichten dat het een schande is dat de straffen voor daders van zedenzaken uitgesproken door de rechters te laag zijn, dat daders te vroeg vrij komen, dat er geen opvolging gebeurt enz.

Het is de taak van de politici om wetten te maken en wetten aan te passen indien zij van oordeel zijn dat straffen voor bepaalde misdrijven in het algemeen te laag zijn. Dit is trouwens onlangs gebeurd voor verkrachting.

Het is de taak van de rechters om binnen het wettelijk kader de straffen toe te passen rekening houdend met een hele reeks elementen.

Wat anders is het natuurlijk wanneer politici hun licht laten schijnen over een concrete zaak zonder enige kennis van het dossier (waaronder dikwijls verslagen van psychiaters en psychologen), laat staan van de pleidooien van de verschillende partijen en de vordering van het openbaar ministerie.

Er zijn genoeg reacties verschenen op de uitlatingen van de minister Demir en minister van Justitie Vincent Van Quickenborne heeft in een tweet uitdrukkelijk afstand genomen van haar reactie.

Ik denk dat iedere magistraat wel de reactie begrijpt van burgers die het standpunt van de minister volgen.

Het verschil is dat de minister van Justitie van de Vlaamse regering perfect weet hoe het systeem werkt, terwijl dit niet het geval is voor de burger, die nog nooit bij een strafzaak betrokken is geweest. Vandaar deze korte toelichting.

Hoe wordt een strafzaak opgebouwd?

Elke strafzaak die voor de rechtbank komt maakt het voorwerp uit van een opsporingsonderzoek (onderzoek geleid door de procureur des Konings) of van een gerechtelijk onderzoek (onderzoek geleid door een onderzoeksrechter).

Gedurende deze onderzoeken gebeuren er verschillende ondervragingen van alle betrokken partijen (zowel dader als slachtoffer), worden bewijzen verzameld (bijvoorbeeld foto’s, berichten op GSM, DNA-onderzoek enz.), worden getuigen gehoord en worden zeker in zedenzaken deskundigen aangesteld zowel voor het onderzoek van het slachtoffer als van de dader. Dikwijls wordt er ook een maatschappelijk onderzoek gevraagd aan de justitieassistent.

In het kader van een gerechtelijk onderzoek kan de dader worden aangehouden gedurende een bepaalde tijd of zelfs tot aan de berechting van de zaak.

Eenmaal alles klaar is wordt de zaak voor de rechtbank gebracht. Op de zitting van de rechtbank kan de rechter de verdachte zelfs eerst nog eens ondervragen om verduidelijkingen aan te brengen.

Indien er een burgerlijke partij is (slachtoffer) dan wordt die daarna zelfs eerst gehoord, daarna het openbaar ministerie en ten slotte de verdachte. Wanneer er advocaten zijn, dan krijgen zij natuurlijk ook de gelegenheid hun cliënt te verdedigen.

Het slachtoffer kan naar Belgisch recht geen pleidooi houden voor een bepaalde strafmaat, maar kan enkel pleiten over het al of niet bewezen zijn van de feiten en over de gevraagde vergoeding.

Het openbaar ministerie mag natuurlijk wel een strafmaat vorderen en als het uiteindelijk niet akkoord gaat met de strafmaat in beroep gaan, waarna alles opnieuw begint.

Op basis van al deze elementen vellen de rechters hun oordeel, hetzij drie hetzij één al naargelang de zaak voor drie rechters of één rechter werd gebracht. In zedenzaken zijn dat drie rechters. In hun vonnis moeten de rechters uitdrukkelijk motiveren waarom iemand schuldig is en welke strafmaat moet worden toegepast. Indien hieraan niet voldaan wordt, dan is hoger beroep mogelijk voor alle partijen.

De rechters beschikken daarbij over een heel arsenaal aan mogelijkheden voor straffen, zoals gevangenisstraf, geldboete, werkstraf, elektronisch toezicht, naleven van bepaalde voorwaarden, verbeurdverklaring van voorwerpen die gediend hebben om het misdrijf te plegen, veroordeling tot schadevergoeding, terbeschikkingstelling van de strafuitvoeringsrechtbank enz.

Wat is de bedoeling van een straf?

De bedoeling van een straf is niet alleen de gedraging van een pleger te bestraffen maar tegelijk ook aan de toekomst werken, zodat dergelijke gedraging niet meer gebeurt en de veroordeelde opnieuw een plaats kan innemen in de maatschappij en zo ook het slachtoffer kan vergoeden. Of dit in de overbevolkte gevangenissen mogelijk is, maakt best het voorwerp uit van een ander artikel.

Voor sommige burgers kan alleen maar de zwaarste straf, waarbij zij voornamelijk oordelen zonder enige kennis van het dossier en wanneer het over anderen gaat.

Indien er familie of vrienden bij betrokken zijn, dan nemen zij dikwijls een ander standpunt in.

Anderen en het merendeel denk ik, begrijpen dat er rekening moet gehouden worden met een hele reeks elementen, zoals de precieze omstandigheden waarin de feiten gepleegd werden, de persoonlijkheid van de verdachte, zijn leeftijd, zijn opvoeding, zijn strafrechtelijk verleden, zijn schuldinzicht, de adviezen van de deskundigen enz.

Het probleem in dergelijke zaken is dat de burgers zich enkel kunnen baseren op artikels in een krant en voorlopig kan dit niet anders omdat de uitspraak niet kan/mag gepubliceerd worden wegens de privacy van het slachtoffer en de dader.

Voor de criticasters zou het misschien aangewezen zijn een zitting van een strafzaak bij te wonen of als zij daartoe de gelegenheid krijgen deel uit te maken van een jury in een assisenzaak.

In nagenoeg alle gevallen heeft men dan een volledig ander inzicht in de werking van het gerecht.

Biedt een straf, zelfs de zwaarste, een zekerheid dat er geen herhaling mogelijk is?

Zelfs de zwaarste straf biedt geen zekerheid dat er geen herhaling mogelijk is. Noch de deskundigen noch de rechters hebben een glazen bol die hun voorlicht over wat de bedoelingen zijn van een dader na zijn vrijlating. De praktijk wijst zelfs uit dat bepaalde veroordeelden liever hun straf volledig uitzitten, dan verder gevolgd te worden bij een vroegtijdige vrijlating.

Bestaat de mogelijkheid om veroordeelden na het uitzitten van hun straf verder te volgen?

Die mogelijkheid bestaat door de terbeschikkingstelling van de strafuitvoeringsrechtbank, maar het is een illusie te denken dat die veroordeelden 24 op 24 uur kunnen gevolgd worden in hun doen of laten. Daarvoor is er gewoon onvoldoende capaciteit.

Waarom duurt het zolang dat sommige zaken voor de rechtbank komen?

Weinigen weten dat vooral de onderzoeksrechters over een beperkte onderzoekscapaciteit beschikken, omdat ook het openbaar ministerie wil dat hun zaken vooruitgaan en de agenten ook andere opdrachten hebben uit te voeren en niet alleen gerechtelijke!

Daarnaast zijn zowel de procureurs des Konings als de onderzoekrechters afhankelijk van de resultaten van bepaalde gevraagde deskundigenonderzoeken, waarvan sommigen maanden kunnen aanslepen.

Het is dus zeker niet zo dat wanneer een procureur des Konings of een onderzoeksrechter een bepaalde onderzoeksdaad vraagt dit onmiddellijk uitgevoerd wordt. Vergeet dit maar.

Besluit

Justitie zal nooit goed kunnen doen voor iedereen. Voor een veroordeelde zal de straf altijd te zwaar zijn. Voor een benadeelde zal de vergoeding altijd te laag zijn.

Voor sommige buitenstaanders, die hun oordeel baseren op bepaalde berichtgeving of gebrekkige kennis van het recht, is het dikwijls onaanvaardbaar. Aan dit laatste zou kunnen verholpen worden bijvoorbeeld door het meemaken van een zitting en een betere communicatie door de magistratuur in de gevallen waarin dit mogelijk is. Ook de media spelen hierin een belangrijke rol door objectieve en volledige berichtgeving, hetgeen zeker niet altijd het geval is.

Ten slotte mag toch niet uit het oog verloren worden dat niemand onfeilbaar is, niet de deskundigen die adviezen moeten geven en niet de magistraten die een straf moeten opleggen.

Zij hebben geen glazen bol die de gedragingen van een verdachte bij het plegen van een misdrijf perfect kunnen analyseren en de toekomst van een verdachte bij zijn vrijlating perfect kan voorspellen.

Eric Beaucourt