Hierna bespreken wij kort:

1. De krachtlijnen van de nieuwe wet houdende wijziging van het huwelijksvermogensrecht;
2. De inwerkingtreding van deze wet en de overgangsbepalingen.

1. DE KRACHTLIJNEN VAN DE NIEUWE WET HOUDENDE WIJZIGING VAN HET HUWELIJKSVERMOGENSRECHT

De wet van 22 juli 2018 voert eerst en vooral enkele belangrijke wijzigingen aan het huwelijksvermogensrecht door:

a. Het wettelijk stelsel wordt verfijnd en geactualiseerd.

Het statuut van o.a. de beroepsgoederen, de vennootschapsaandelen, het cliënteel, de vergoeding voor schade- en arbeidsongevallen en de (individuele) levensverzekering wordt (duidelijker) omschreven in de wet.

b. Het stelsel van scheiding van goederen wordt verder uitgewerkt:

• door sommige bepalingen die toepasselijk zijn op echtgenoten gehuwd onder het wettelijk stelsel toepasselijk te maken op alle echtgenoten ongeacht onder welk stelsel zij gehuwd zijn: zoals bv. het recht van preferentiële toewijzing en de helingssanctie;
• door naast het stelsel van zuivere scheiding van goederen een wettelijk model van stelsel van scheiding van goederen met een beding van verrekening van aanwinsten uit te tekenen;
• door de echtgenoten de mogelijkheid te bieden om een rechterlijke billijkheidscorrectie in hun huwelijkscontract in te lassen die van toepassing zal zijn bij een echtscheiding door onherstelbare ontwrichting. Dit beding wordt uitsluitend toegepast in geval van onvoorziene en ongunstige wijzigingen van de omstandigheden die zich sinds het sluiten van het huwelijkscontract van scheiding van goederen hebben voorgedaan, waardoor het gekozen huwelijksstelsel, rekening houdend met de vermogensrechtelijke situatie van beide echtgenoten, tot manifeste onbillijke gevolgen ten nadele van de verzoekende echtgenoot zou leiden.
  De familierechtbank zal dan op verzoek van deze echtgenoot een vergoeding kunnen toekennen om hieraan te remediëren.

Tevens wordt de informatieplicht van de notaris uitgebreid. De notaris moet de (toekomstige) echtgenoten wijzen op de juridische gevolgen van:

• het al dan niet opnemen van een beding van verrekening van aanwinsten. In het huwelijkscontract moet uitdrukkelijk worden vermeld dat de notaris de echtgenoten hierop heeft gewezen;
• hun keuze om al dan niet in het huwelijkscontract te voorzien in een rechterlijke billijkheidscorrectie. De notaris moet, op straffe van aansprakelijkheid, hun keuze vermelden in het huwelijkscontract.

c. Het regime van de huwelijksvoordelen is ook van toepassing in stelsels van scheiding van goederen.
Voordelen die tussen echtgenoten worden toegekend via bedingen in het huwelijkscontract (bijvoorbeeld een beding van ongelijke verdeling van de aanwinsten of van de goederen in onverdeeldheid, of een verblijvingsbeding), worden in alle stelsels beschouwd als zijnde ten bezwarende titel en niet als een schenking, zodat zij in beginsel niet kunnen worden ingekort.

d. Het verbod van verkoopovereenkomsten tussen echtgenoten wordt opgeheven.

Daarnaast brengt de wet van 22 juli 2018 ook nog enkele wijzigingen aan het erfrecht aan. Onder andere wordt de erfrechtelijke positie van de langstlevende echtgenoot geherdefinieerd. Zo wordt o.a.:

• de langstlevende echtgenoot een uitgebreider ab intestat erfrecht toegekend, zijnde het erfrecht dat toepassing vindt bij gebreke aan uiterste wilsbeschikking of erfovereenkomst, in geval van samenloop met andere erfgenamen dan de afstammelingen van de erflater. De langstlevende erft voortaan niet alleen het aandeel van de eerststervende in het gemeenschappelijk vermogen in volle eigendom, maar ook diens aandeel in de exclusief tussen hen bestaande onverdeeldheden in volle eigendom. Daarnaast verliezen de erfgerechtigden van de vierde orde (dus andere erfgenamen dan kinderen, (groot)ouders, broers en/of zussen en hun kinderen)hun erfrechtelijke roeping in samenloop met de langstlevende echtgenoot.
• de mogelijkheid uitgebreid om de langstlevende te onterven wanneer één van de echtgenoten kinderen uit een eerdere relatie heeft (zgn. Valkeniersbeding). Vóór deze wetswijziging was het niet mogelijk om de langstlevende het vruchtgebruik van de voornaamste gezinswoning en de inboedel te ontnemen. Voortaan kunnen de echtgenoten in hun huwelijkscontract of wijzigingsakte overeenkomen om de langstlevende ook het vruchtgebruik op de gezinswoning en huisraad te ontnemen. De langstlevende beschikt wel steeds over een overgangsperiode van 6 maanden vanaf het overlijden waarin hij/zij de gezinswoning mag bewonen en het huisraad mag gebruiken.

2. DE INWERKINGTREDING VAN DE WET VAN 22 JULI 2018 EN HET OVERGANGSRECHT

De wet van 22 juli 2018 treedt op 1 september 2018 in werking.

De wet voorziet in enkele overgangsbepalingen die moeten voorkomen dat onredelijke situaties worden gecreëerd door onmiddellijke toepassing van de bepalingen op alle bestaande huwelijken.

a. De bepalingen inzake het huwelijksvermogensrecht zijn onmiddellijk van toepassing op alle huwelijken gesloten vanaf 1 september 2018 en op alle wijzigingen van het huwelijksvermogensstelsel vanaf 1 september 2018 waarbij het vorige huwelijksstelsel wordt ontbonden (o.a. wanneer dus wordt overgegaan van een gemeenschapsstelsel naar een stelsel van scheiding van goederen).

b. Voor echtgenoten die reeds gehuwd waren vóór 1 september 2018 en waarvan het huwelijksstelsel vanaf 1 september 2018 wordt ontbonden door echtscheiding, gerechtelijke scheiding van goederen of overlijden, is de overgangsregeling iets ingewikkelder.

De wet bepaalt het volgende:

• Indien de echtscheidingsprocedure reeds werd ingeleid vóór 1 september 2018, maar de ontbinding pas wordt uitgesproken vanaf deze datum, dan zijn de bepalingen m.b.t. het hervormde huwelijksvermogensrecht niet van toepassing. Het huwelijk is immers retroactief ontbonden vóór 1 september 2018.
• Indien de echtscheidingsprocedure pas vanaf 1 september 2018 wordt ingeleid, of indien het huwelijk wordt ontbonden door overlijden van één van de echtgenoten vanaf deze datum, dan zijn in principe alle nieuwe regels m.b.t. het hervormde huwelijksvermogensrecht van toepassing. Hierop bestaan een aantal uitzonderingen:
  • De nieuwe regels kunnen geen afbreuk doen aan de rechtsgeldige bepalingen in een huwelijkscontract dat dateert van vóór 1 september 2018.
  • De nieuwe regels over het statuut en de waardebepaling van onder andere de beroepsgoederen, de aandelen, het cliënteel, de vergoeding voor schade- en arbeidsongevallen en de individuele levensverzekering zijn slechts van toepassing op goederen verkregen vanaf 1 september 2018. Dit zijn de wijzigingen aan o.a. art. 1400 en 1401 van het Burgerlijk Wetboek.
  • De nieuwe regels over het bestuur van deze goederen zijn slechts van toepassing op bestuurshandelingen gesteld vanaf 1 september 2018.
  • De rechterlijke billijkheidscorrectie is slechts van toepassing op huwelijkscontracten gesloten vanaf 1 september 2018 die in deze regeling voorzien.

c. De meeste bepalingen die door de nieuwe wet worden ingevoerd zijn slechts van aanvullend recht. De echtgenoten kunnen dus steeds bij huwelijkscontract er van afwijken.

d. De nieuwe regel dat koopovereenkomsten tussen echtgenoten voortaan wel mogelijk zijn, is van toepassing op alle koop-/verkoopovereenkomsten gesloten vanaf 1 september 2018.

e. Ten slotte wordt voorzien dat de bepalingen over het verruimde erfrecht van de langstlevende echtgenoot pas van toepassing zullen zijn op nalatenschappen die vanaf 1 september 2018 openvallen. Dit wil zeggen op de nalatenschappen van personen die op of na 1 september 2018 zijn overleden.

Het civiele procedure team,

Alain VAN GEEL, Partner (alain.vangeel@tiberghien.com)
Larissa DE WULF, Counsel (larissa.dewulf@tiberghien.com)
Carolyn VANTHIENEN, Associate (carolyn.vanthienen@tiberghien.com)

Tiberghien