​Op donderdag 13 november ging traditiegetrouw de Dag van de bedrijfsjuristen door (georganiseerd door het IBJ). Bijna 450 geïnteresseerden kwamen luisteren naar inspirerende keynotes en boeiende panelgesprekken rond het thema van de dag: de bedrijfsjurist als businesspartner. Een dag vol nieuwe inzichten en prikkelende tussenkomsten. Een korte impressie van de meest opmerkelijke dingen die we leerden.

IBJ-voorzitter Nicolas Istas blikte alvast even terug op een feestelijk jaar voor het Instituut dat in 2025 maar liefst drie mijlpalen viert: het vijfentwintigjarig bestaan, het 2500ste lid en de vernieuwde deontologische code.

Een kwestie van vertrouwen

De keynote werd verzorgd door Hassan Al Hilou, social entrepreneur en adviseur over societal innovation. Hij wees op de waarde van vertrouwen als basis voor de job van bedrijfsjurist. Maar wat betekent dat precies? De bedrijfsjurist moet – of mag – niet (langer) enkel focussen op de wet, op het puur juridische. Wel moet die gaan werken rond drie pijlers law, business en society. Zo bouw je aan vertrouwen. En dat rendeert: 88% van de klanten die een merk vertrouwen, worden recurrente klant; medewerkers die hun bedrijf vertrouwen zijn gemotiveerder. Alles draait voor Hassan Al Hilou om de drie H’s: hands, heart en head. Het hoofd kent het recht, dat is noodzakelijk maar niet voldoende. Ook hart en handen zijn essentieel: het hart begrijpt wat mensen drijft, en de handen voeren uit, met integriteit. Het zijn hoofd, hart en handen samen die de bedrijfsjurist de voorsprong geven op AI, want die drie elementen samen gebruiken kan AI niet.

De bedrijfsjurist: van juridische ondersteuning naar businesspartner

Antoine Henry de Frahan (gastdocent EDHEC Business School, consulent strategie en organisatie, auteur) bespreekt hoe de bedrijfsjurist kan uitgroeien van een ondersteunde rol naar een strategische rol als businesspartner. Dat het IBJ uitgerekend dit thema als onderwerp van de Dag van de bedrijfsjuristen uitkoos, wijst immers op twee dingen: (i) de bedrijfsjurist hecht belang aan dit onderwerp (ii) het lijkt toch nog niet altijd vanzelfsprekend dat de bedrijfsjurist deze rol kan en mag opnemen. En het verschil is essentieel: als businesspartner biedt de bedrijfsjurist zijn echte meerwaarde, zit die mee aan de tafel, …

Antoine Henry de Frahan stelt terecht dat om partner te zijn je met twee moet zijn. Zowel de bedrijfsjurist als de business colleague moeten er dus voor openstaan.

Van competenties van de ondersteunde bedrijfsjurist …

Iedere bedrijfsjurist, die een ondersteunende rol heeft, beschikt al over heel wat competenties. Het zijn de vaardigheden die als vanzelfsprekend bij de job van iedere jurist horen: (i) technische expertise, (ii) responsiveness, (iii) een dienstgerichte mindset (iv) een analytische geest en uitvoerende excellentie (v) heldere communicatie en (vi) operationele excellentie.

… naar competenties voor de businesspartner

Om de stap te maken naar een rol als businesspartner heb je echter nog een hele reeks bijkomende competenties nodig. Daarmee maak je het verschil.

• Een strategische mindset. Een businesspartner geeft niet zomaar een juridisch antwoord op een juridische vraag, maar peilt naar het werkelijke achterliggende probleem en gaat op zoek naar de oplossing.
• Nieuwsgierigheid. Het willen begrijpen van het bedrijf, de sector, de markt, de mensen. En steeds weer vragen stellen.
• Het uitbouwen van persoonlijke relaties. Niet van achter de computer per mail, maar in persoonlijke gesprekken. Het betekent ook proactief werken, zelf initiatief nemen.
• Risk management.
• Inspirerende communicatie.
• Peer-to-peerhouding. Je staat als businesspartner in dienst van het bedrijf, niet in dienst van je collega’s. Je werkt met z’n allen voor de onderneming. Op gelijk niveau.

Hoe word je als bedrijfsjurist een katalysator van waarde?

De bedrijfsleiding ziet de bedrijfsjurist vaak als een kost. Hoe toon je als bedrijfsjurist je waarde om die perceptie te counteren? Daarover ging het eerste panel in gesprek. De deelnemers kijken ernaar vanuit hun eigen ervaringen: Caroline Coesemans (bedrijfsjurist Google, Legal Director Benelux & Nordics), Isabelle Ghislain (bedrijfsjurist WEAREONE.world, Head of Legal) en Bruno Vanwelsenaers (CEO WEARONE.world).

Toon in de praktijk hoe je het verschil maakt

WEAREONE.world (Tomorrowland) heeft pas een inhouse legal team sinds 2019, tot dan toe werkte het bedrijf met extern juridisch advies van advocatenkantoren. “Het is pas toen dat ik me ben gaan afvragen, ‘hoe deden we het zonder?’”, vertelt Bruno Vanwelsenaers. Isabelle Ghislain meent dat de kern ligt in het uitbouwen van vertrouwen. Dat doe je door in de praktijk te tonen dat je het verschil kan maken. Een cruciaal moment voor haar was de coronacrisis. Plots kon de wintereditie van Tomorrowland niet doorgaan. Een organisatorische maar ook juridische nachtmerrie. De bedrijfsjurist wordt op zo’n moment echt je sparringpartner, samen met andere afdelingen, zoals risk management.

Vertrouwen als basis

Ook Caroline Coesemans ziet vertrouwen als essentiële component. Dat groeit geleidelijk door met iedereen in de onderneming samen te zitten. En heel veel vragen te stellen. Waar zijn ze mee bezig? Welke producten worden er ontwikkeld? Je wordt zo een enabler van de business. Om die rol waar te maken is het wel cruciaal dat je vanaf het begin bij nieuwe producten en ontwikkelingen betrokken wordt. De tijd dat de jurist pas op het einde van de rit gevraagd wordt naar de juridische implicaties ligt achter ons.

Legal Ops: ervaringen uit de praktijk

Jan Bosmans (Legal operations director, Engie GBS), Marine Lorge (bedrijfsjurist Ageas, Head of legal operations) en Frederik Nevejan (bedrijfsjurist ING, Head op corporate support & legal operations) vertellen over hun ervaringen met legal operations, waarbij businessmethoden gebruikt worden om de efficiënte van juridische departementen te verhogen.

Successen als promo voor legal ops

Hoe begin je er eigenlijk mee? Een eerste stap is al om de business van het nut van legal operations te overtuigen, om de return on investment aan te tonen, vertelt Marine Lorge. Dat lukte haar door een CLM-tool (contract lifecycle management) uit te bouwen. Je zet in op het automatiseren van low value-taken. Het juridische departement krijgt dan tijd vrij om echte meerwaarde toe te voegen, om proactief te gaan werken en niet louter reactief. Zulke successen boeken, is de beste promotie voor het verder uitbouwen van legal operations.

Praten, luisteren en pijnpunten in kaart brengen

Frederik Nevejan ziet legal ops als de ideale methode om de efficiëntie van het legal team te verhogen. Je bekijkt de processen, en brengt alles in kaart: wat gaat er goed, wat zijn de obstakels, wat zijn de quick wins?

Essentieel om het te doen slagen is een nieuwsgierige mindset, voegt Jan Bosmans toe. Nieuwsgierigheid naar hoe het anders kan, nieuwsgierigheid naar nieuwe opportuniteiten en kansen.

Een heel goede tip voor wie niet weet hoe eraan te beginnen? Je moet gewoon beginnen, meent Marine Lorge. Het hoeft niet direct een big bang te zijn. Ga aan de slag met een klein, overzichtelijk project. Alles start inderdaad met talking en mapping. Praten, met iedereen, in de breedte. Luister ook echt naar hen, stel vragen die misschien lastige antwoorden zullen opleveren. En breng heel goed in kaart wie dat doet. En waar de pijnpunten zitten. Dat is soms oncomfortabel maar essentieel. Frederik Nevejan treedt haar bij en spoort de bedrijfsjuristen dan ook aan om uit hun ivoren toren te komen. Ook Jan Bosmans bevestigt: met de resultaten van die gespreksrondes ga je aan de slag. Op zoek naar oplossingen, die goed genoeg zijn. “Done is better than perfect.”

Bedrijfsjuristen opleiden in tijden van AI

Het derde panel gaat de discussie aan over AI en de bedrijfsjurist (van morgen): Audrey Colpaert (rechtenstudente ULB, vicevoorzitter van de federale raad van de FEF), Wouter Devroe (Decaan faculteit rechten KULeuven), Nicolas Istas (voorzitter IBJ), en Laurence Van Meerhaeghe (voorzitter AI-commissie IBJ, bedrijfsjurist Febelfin).

Kritische studenten

Dit jaar zijn er aan alle rechtsfaculteiten meer studenten ingeschreven. Maakt AI hun toekomstige jobs overbodig en zijn er dus meer studenten voor minder jobs? Wouter Devroe ziet eigenlijk meer opportuniteiten dan risico’s. Studenten en bedrijfsjuristen moeten dus niet proberen te doen wat AI sneller kan. Wel moeten ze complementair met AI worden. Hun meerwaarde tonen: door kritisch te kijken naar wat AI oplevert, en door creatief te denken. Audrey Colpaert herkent zich daarin. Studenten leren dat ook: kijk kritisch naar AI-gegenereerde bronnen, net zoals je kritisch kijkt naar alle andere bronnen. Maar ook op de job moet je blijven leren, en dat moet ook door de eenvoudigere taken in de vingers te krijgen. Laat die dus niet allemaal aan AI over. Wouter Devroe bevestigt dit en voegt er nog aan toe: blijf investeren in de opleiding van je junior medewerkers.

Een verlanglijst voor de bedrijfsjurist van morgen

Heeft de bedrijfsjurist van vandaag een verlanglijstje voor de competenties waar de bedrijfsjurist van morgen over moet beschikken? AI-geletterdheid is superbelangrijk, benadrukt Nicolas Istas: weten wat AI kan, maar ook wat de beperkingen zijn. Maar er is meer: een algemeen technologisch inzicht, en natuurlijk blijft basiskennis van het recht noodzakelijk, net om die controle altijd te kunnen doen. En misschien wel boven alles: een ethische houding.

Guidelines voor de bedrijfsjurist van vandaag

Laurence Van Meerhaeghe doet ten slotte de oefening uit de doeken die het IBJ deed over hoe omgaan met AI. Het leverde praktische guidelines op voor de bedrijfsjurist met negen concrete richtlijnen: (i) respecteer de wet, (ii) als bedrijfsjurist blijf je de eindverantwoordelijk voor het advies, (iii) check de feiten, (iv) begrijp de tool die je gebruikt, (v) wees alert voor mogelijke biases, (vi) wees transparant en geef aan als je AI gebruikte (vii) garandeer altijd de vertrouwelijkheid van je werk, (viii) blijf up-to-date met de vooruitgang van de technologie en (ix) wees je bewust van de milieu-impact van het gebruik van AI.

Conclusie

De Dag leverde heel wat boeiende inzichten op. Antoine-Henri de Frahan vatte ze met de nodige humor aan het einde van de middag nog eens samen in enkele treffende cartoons. De bedrijfsjurist moet een architect van vertrouwen worden. Een businesspartner met een breed scala aan skills. Altijd nieuwsgierig naar nieuwe inzichten, dicht bij het product, en altijd bereid om te praten en vooral te luisteren naar anderen. Zo is de bedrijfsjurist – ook in tijden van AI – klaar voor de toekomst.

Wim Putzeys – hoofdredacteur Jubel