De voorbije dagen was er aandacht voor het trieste lot van de douaniers die de in de Antwerpse haven in beslag genomen drugs moeten bewaken in afwachting van de vernietiging ervan. Ze werden fysiek bedreigd. De burgemeester van Antwerpen riep op om desnoods ook het leger in te schakelen voor bewakingsopdrachten. De nieuwe minister van Justitie wees op de inspanningen die al geleverd worden en nog gepland zijn. Het debat daarover toont aan dat misdaadorganisaties alsmaar driester te werk gaan en de war on drugs steeds ergere proporties aanneemt.

Er wordt vaak verwezen naar de situatie in de Antwerpse haven, maar er zijn bijvoorbeeld ook in Limburg (en elders) zorgwekkende evoluties die tot nu toe al te vaak onder de radar blijven in het maatschappelijk debat. Het is zelfs geen specifiek probleem van ons land, zoals deze week ook bleek uit een grootschalige bevraging van het Nederlands weekblad De Groene Amsterdammer. Vertrekkend vanuit de vaststelling dat door de verharding van de onderwereld er in Nederland meer dan ooit mensen worden beveiligd, deden de journalisten een onderzoek.

Er is eerst de vaststelling dat steeds meer advocaten, magistraten en (misdaad)journalisten in Nederland worden bedreigd. Uit een onderzoek dat de Nederlandse Orde van Advocaten voerde blijkt dat in 2021 de helft van de advocaten met agressie te maken had gehad en vier op tien zelfs met meerdere incidenten. Uit ander onderzoek is gebleken dat 80 % van de journalisten al geconfronteerd werd met agressie en bedreigingen. Zo leeft John van den Heuvel, misdaadverslaggever van de krant De Telegraaf, als sinds december 2017 met de zwaarste vorm van beveiliging.

De Groene Amsterdammer onderzocht hoe het zit bij magistraten. Uit een ruime bevraging bij de magistratuur (met ruim vier honderd respondenten) blijkt dat meer dan de helft van hen al bedreigingen ontvingen (bij parketmagistraten zelfs twee op drie). “Die variëren van online bedreigingen en onvrede die ‘duidelijk geuit wordt’ in de rechtszaal, tot magistraten die thuis worden opgezocht en fysieke (doods)bedreigingen”.

In een commentaar bij hun onderzoek stellen de journalisten zich de vraag of de verharding van de onderwereld en de dreiging, die in alle gelederen van de rechtstaat doorsijpelt, ook invloed heeft op de rechters en parketmagistraten. Voor hen is het antwoord zonder meer ‘ja’. Maar liefst 90 % van de magistraten die reageerden op de enquête maakt zich zorgen over de invloed die dit heeft op het functioneren van de rechtstaat. Bijna de helft beweert bang te zijn en meer dan één op drie zegt daardoor het werk anders te doen. De journalisten verwijzen naar het onderscheid tussen een militaire campagne en een terreurcampagne: een militaire campagne tast de tegenstander aan, een terreurcampagne tast de wil van de tegenstander aan. Dat laatste lijkt nu in Nederland te gebeuren. “De angst begint in de haarvaten van de rechtstaat te kruipen”. Er is er sprake van betonrot in de rechtstaat.

Hoe zit het in ons land? De incidenten in de Antwerpse haven hebben de focus op de douaniers gericht. Maar hoe zit in het ons land met de beveiliging van advocaten, magistraten en journalisten? Het is niet echt een thema. Er wordt nu en dan wel eens gewezen op de beveiliging van de gerechtsgebouwen (ieder advocaat kent wel plaatsen waar je zonder enige vorm van controle binnen en buiten loopt), maar zelden wordt er aandacht gevraagd voor de actoren zelf. Er is niets geweten over advocaten die op een bijzondere wijze zouden beschermd en beveiligd worden. Sommige parketmagistraten krijgen beveiliging (zoals de Federale Procureur) maar dat is zeker een uitzondering. Over magistraten van de zetel is niets bekend.

De vraag naar meer aandacht voor de war on drugs is terecht. Het gaat om meer dan bedreigingen op straat, bij de politie of bij de douane. Uit de situatie in Nederland valt alvast te leren dat het ook veel verder gaat en het beter is om niet te wachten tot de situatie helemaal uit de hand loopt. Er zal zeker niet aan de situatie verholpen worden door er alleen maar over te zwijgen of de andere kant uit te kijken. Rechters in Nederland zeggen dat ze door de dreiging die uitgaat van de onderwereld niet meer onbevangen kunnen zijn, omdat ze bijvoorbeeld vrezen voor de gevolgen voor hun gezin.

Die evolutie verdient ook bij ons de nodige aandacht, omdat het niet enkel tot bruuske incidenten kan leiden maar ook sluipend ons hele rechtssysteem kan verzwakken.

Hugo Lamon

Lees hier meer columns met de visie van meester Hugo Lamon op Justitie.

Op de hoogte blijven van alle nieuwigheden binnen justitie, advocatuur en de juridische en fiscale wereld? Volg Jubel.be op LinkedIn.