Zondagavond was het overlijden van kunstenaar Panamarenko het hoofdpunt op het televisiejournaal van de VRT, die het had over een van de voornaamste Belgische kunstenaars van de tweede helft van de 20^ste eeuw. Naar aanleiding van dit overlijden citeerde de krant De Morgen (16 december) Jan Hoet jr, die over Panamarenko volgende overweging maakte: “Hij besefte zelf heel goed dat zijn werken wel de perceptie moesten hebben dat ze effectief in de lucht konden gaan, maar dat ze dat tegelijk ook niet mochten. Had een van zijn werken effectief kunnen vliegen, dan was hij een wetenschapper, en geen kunstenaar”. Misschien past die omschrijving ook bij de minister van justitie: “Hij beseft zelf heel goed dat zijn plannen de perceptie moeten hebben om tot een effectieve digitalisering van justitie te komen, maar dat mag tegelijk ook niet mag. Indien het effectief zou lukken, dan was hij een bevlogen kunstenaar en geen politicus”.

Op 5 december moest het parlement snel stemmen over wetsvoorstel K55/803, waarbij eerder beslist beleid omwille van praktische en technische bezwaren werd uitgesteld. Dat is het geval voor de elektronische procedure van collectieve schuldenregeling, die “in afwachting van de inrichting van het daarvoor bestemde centraal register” werd uitgesteld naar uiterlijk 1 januari 2021 (wegens geen geld en allicht tot het volgend uitstel). Hetzelfde voor “elektronische procedure van rechtelijke bescherming” (ook tot 1 januari 2021, ook wegens geen geld).  Tot slot: de nieuwe termijn voor kennisgevingen van rechterlijke beslissingen in burgerlijke en strafzaken (5 dagen, een eeuwigheid in de digitale wereld)  wordt, in afwachting van de oplevering van de e-sign module in MacH – u raadt het al – uitgesteld tot uiterlijk 1 januari 2021 (wegens niet tijdig klaar). Terloops: MacH staat voor “Mammouth at Central Hosting” (wie verzint zoiets?) en is een software waarmee op termijn alle takken van het openbaar ministerie en de rechterlijke orde zouden moeten werken. De gebruikersinterface (dat deel dat de magistraten zien en gebruiken) blijkt sterk verouderd en in de media lieten magistraten noteren dat de applicatie hen afremt in hun werk. “Een dagvaarding in een dossier rond fiscale fraude met zeven verdachten en twintig kwalificaties is in MacH een gigantisch werk” liet de Procureur-Generaal van Gent optekenen (De Standaard, 16 december). Eerder had de IT-directeur van de FOD Justitie in de Juristenkrant al ootmoedig toegegeven dat “de leercurve” bij MacH inderdaad groot is. “Ik geef toe dat het gebruiksvriendelijker kan” merkte hij fijntjes op, die er verder aan toevoegde: “MacH is niet per se het beste systeem, maar we moeten het zelf bouwen, want er is nu eenmaal  niets op de markt dat we zomaar kunnen kopen” (Juristenkrant, 20 november).

Diezelfde ICT-directeur verwijst niet zonder trots ook naar wat de FOD Justitie “crossborder” heeft ontwikkeld voor de inning van verkeersboetes. “De burger kan daar op een makkelijke wijze  zijn boete betalen (…) Je ziet het niet aan de front-end, maar het moederschip ervan in Mach. De systemen zijn gelinkt”. Allicht omdat die boodschap bij velen niet doordringt, ontpopte de minister zich enkele dagen geleden op instagram als een niet-zo-volwaardige amateur-acteur waarin hij in een kort en hilarisch filmpje de ontvangst van een verkeersboete in scene brengt en dan met zijn GSM de boete betaalt. Het had bijna iets poëtisch, zoals een vliegmobiel van Panamarenko.

En ja, deze week sprak de raad van state zich uit over het Koninklijk besluit dat advocaten verplicht om voor het neerleggen van hun conclusies het (betalend) DPA-systeem te gebruiken. De raad van state stelde o.m. dat niet kon omdat DPA geen systeem van justitie is. Geheel terzijde: dat is het digitaal platform van de gerechtsdeurwaarders voor de IOS-procedure ook niet, net zomin als het digitaal platform van de testamenten het Regsol-platform van de faillissementen. Daar blijkt niemand een probleem mee te hebben.

De digitale transitie staat bij justitie is er nog lang niet. Het valt op dat bij de jonge generatie er onbegrip is, maar dan wel omwille van de weerstand en zij kijken meewarig naar wat zij als achterhoedegevechten omschrijven. Misschien hebben we bij justitie wat meer Panamarenko nodig: hij geloofde zelf dat zijn vliegtuigen konden vliegen. Als nu ook alle advocaten zichzelf zouden overtuigen dat ze zonder papier kunnen werken en er alles aan moeten doen om ervoor te zorgen dat er nu echt een digitale omslag zou komen in het dagelijks leven van justitie (zoals overal elders in de samenleving)? Niet alleen de minister, maar alle 10.000 Vlaamse advocaten als de juridische Panamarenko’s?

Hugo LAMON

Meer blogposts lezen van Hugo Lamon? Dat kan hier!

Het boek ‘Jubelende Justitie’ is vanaf nu verkrijgbaar.
In onderstaande video geeft meester Lamon extra toelichting.