Het parlement zal nu nog de artikels van de Grondwet aanduiden die voor herziening vatbaar zullen worden verklaard en dan kunnen de politici zich helemaal onderdompelen in de verkiezingscampagne in de laatste rechte lijn naar 9 juni.

In de allerlaatste bocht voor de eindmeet is nog het nieuw statuut voor de magistraten wet geworden. Misschien is het beter te zeggen dat er nu voor het eerst een sociaal statuut is, met onder meer een wettelijk bepaald aantal vakantiedagen voor rechters en bijvoorbeeld ook de mogelijkheid om deeltijds magistraat te zijn. De wet die de advocatuur moest moderniseren is in het parlementair radarwerk blijven steken, wat gelet op de zeer beperkte ambities van het wetsontwerp misschien geen slechte zaak is.

De vaststelling blijft dat recent het statuut van gerechtsdeurwaarders en notarissen werd geactualiseerd en nu enkel de advocatuur achterblijft in de vernieuwingsbeweging. Dat belet intussen de advocatenordes niet om zelf met hun deontologische bevoegdheden aan de slag te gaan. Indien er bij de wetgever op aangedrongen is om een statuut van advocaat-bediende mogelijk te maken, waarom wordt dan de deontologische verplichting om als advocaat het beroep noodzakelijkerwijze via het sociaal statuut van zelfstandige uit te oefenen intussen niet al afgeschaft? En waarom niet in een deontologische aanvulling inzake het procedureel tuchtrecht voorzien? En er kan ook in één beweging worden gedacht aan de ontvetting van een aantal gedateerde deontologische bepalingen, zoals de regels inzake reclame (en dit in verhouding tot het Wetboek van Economisch Recht). We kunnen zo nog wel even doorgaan.

Het lijkt er niet echt op dat “justitie” de inzet zal worden van de verkiezingen

Het lijkt er niet echt op dat “justitie” de inzet zal worden van de verkiezingen, al hebben wel alle politieke partijen er een hoofdstuk aan besteed in hun verkiezingsprogramma. Enige tijd geleden kondigde de Orde van Vlaamse Balies aan die voorstellen te zullen analyseren op hun rechtsstatelijkheid en waarbij de OVB dus een antwoord wil geven op de prangende vraag of die ideetjes, gedachten en oprispingen de toets van de grondrechten en het internationaal recht kunnen doorstaan. De door de OVB aangestelde onafhankelijke beoordelingscommissie is nog volop bezig met de evaluatie. Hopelijk zijn de resultaten beschikbaar vóór de verkiezingen, zodat er ook nog een maatschappelijk debat kan ontstaan over al die voorstellen en de burger die zich wil informeren (via een andere wijze dan TikTok of Instagram) weet wat de gevolgen zullen zijn van de uitvoering van de partijprogramma’s.

Het is een niet geringe verdienste van John De Wit, oud-strijder van het uitstervend ras van de gerechtsjournalisten, om alle partijprogramma’s al uitvoerig te hebben geanalyseerd. Zijn zeer lezenswaardig verslag verscheen in het jongste nummer van de Juristenkrant. Hij stelt om te beginnen vast dat sommige voorstellen radicaal indruisen tegen het EVRM, zoals het voorstel van de NV-A en het Vlaams Belang voor het opleggen van levenslange straffen.

Meer in het algemeen gaan de voorstellen, zoals zo vaak, vooral over strafrecht. John De Wit brengt ze onder in diverse rubrieken: (1) politie en parket, (2) het strafrecht (bijv. het voorstel van CD&V om de werkstraf op het strafregister te vermelden of het voorstel van Open VLD om cannabis uit het strafrecht te halen), (3) de gerechtelijke organisatie (de PVDA wil alle vredegerechten die werden gesloten opnieuw openen en ijvert er verder voor dat lager gerechtspersoneel in het College van hoven en rechtbanken zetelt; de NV-A wil assisen afschaffen en pleit voor een eenheidsrechtbank; CD&V herneemt dan weer het oude voorstel van een Engelstalige ondernemingsrechtbank in Brussel), (4) strafuitvoering en gevangenissen (verschillende partijen willen dat de internering wordt hervormd), (5) veiligheid (Open VLD wil een zwarte lijst van krakers met een periodieke meldingsplicht van hun verblijfplaats; NV-A wil meer macht geven aan de burgemeesters), (6) juridische beroepen (PVDA wil het takenpakket van de gerechtsdeurwaarders beperken en Vooruit wil het pleitmonopolie van advocaten verder afkalven en ook huurdersbonden en consumentenorganisaties laten pleiten), enz.

Er is bij sommige partijen ook aandacht voor de juridische tweedelijnsbijstand. De PVDA wil de btw op erelonen van advocaten afschaffen. Groen wil de grenzen voor de juridische tweedelijnsbijstand optrekken met minstens tussen 10 en 15 %. CD&V wil de rechtsbijstandsverzekering verplichten, per analogie met nu de ziekteverzekering. Vooruit wil dat de rechtsbijstandsverzekeraars verplicht worden om dekking te verlenen bij de kosten van de verdediging als slachtoffer en dader onder dezelfde polis vallen, zodat er tussenkomst is voor het slachtoffer van intrafamiliaal geweld.

Het zou niet slecht zijn dat over dit alles ook wat debat wordt gevoerd. Justitie is misschien dan wel te belangrijk om het alleen maar aan juristen over te laten, maar het is ook niet verkeerd dat de juristen wat duiding geven en zich openlijk uitspreken over de wenselijkheid van die ideetjes.

Hugo Lamon

Lees hier meer columns van meester Hugo Lamon over Justitie.

Op de hoogte blijven van alle nieuwigheden binnen justitie, advocatuur en de juridische en fiscale wereld? Volg Jubel.be op LinkedIn.