Het meemaken van een verkeersongeval kruipt vaak onder je huid. Deze emotionele component is onzichtbaar, maar ongetwijfeld voelbaar, en vaak niet enkel voor het slachtoffer in kwestie maar ook voor de personen in de (nabije) omgeving. De volledige gezins- en omgevingsdynamiek wordt opeens en onomkeerbaar aangetast. Maar hoe vertaalt dit psychische lijden na ongeval zich nu in het Belgische letselschaderecht?

Soorten schade

Als slachtoffer van een verkeersongeval lijdt u vaak niet enkel materiële schade (voertuigschade, schade aan de kledij, medische kosten en uitgaven, kosten uit hoofde van verplaatsingen, enzovoort), maar ook lichamelijke schade ingevolge de opgelopen letsels. Deze lichamelijke schade heeft een impact op uw persoonlijk, huishoudelijk en professioneel leven, veelal tijdelijk, maar soms ook levenslang, met een blijvend effect dus.

In principe kan u de materiële schade vrij vlot bewijzen aan de hand van facturen, kostennota’s, offertes, enz.… Ook uw lichamelijke letsels kunnen doorgaans vrij accuraat door medische experts in beeld worden gebracht.

Maar hoe zit het met de mentale weerslag die u ervaart, het zogenaamde psychische leed dat zich veruitwendigt in diverse vormen: pijn, verdringing, angst, schuldgevoel, depressie… Doorgaans besteden medische experts minder aandacht aan het morele leed, dat ook moeilijker te diagnosticeren is, gezien ze subjectief is. Ook deze psychische schade heeft een persoonlijk, huishoudelijk en professioneel component en kan tijdelijk en blijvend zijn.

Psychisch leed en morele schade

In dit artikel nemen we het belang van de erkenning en uiting van het morele leed van de slachtoffers onder de loep.

De psychische gevolgen van een ongeval worden stelselmatig onderschat

De subjectieve beleving die u als slachtoffer ervaart na een ongeval, is een van de meest miskende, minstens onderschatte consequenties in het letselschaderecht.

Vanuit onze praktijk weerhouden we een paar voorbeelden:

• Een man loopt door een ongeval een Sudeck op. Hoewel niet zichtbaar bij klinisch onderzoek en dus ook niet in beeld gebracht door de betrokken medische expert, kampt hij dagelijks met zware, haast ondraaglijke pijnsteken.
• Een jongeman raakt door een ongeval zwaargewond, maar aangezien hij de schuld bij zichzelf legt – hoewel door de rechtbank niet zo beoordeeld – verdringt hij zijn leed.
• Een vrouw raakt betrokken in een verkeersongeval met haar kleinzoon. Waar zij ervan af komt met lichte verwondingen, blijkt haar kleinzoon zwaargewond. Een onnoemelijk groot schuldgevoel sleurt haar onafwendbaar in een depressie met overheersend gevoel van schaamte ten opzichte van de familie en ruimere omgeving.
• Een vrouw loopt door een ongeval vrij lichte verwondingen op, maar durft zich naderhand niet meer op de rijbaan te begeven. Telkenmale speelt het zich voorgedane scenario zich af in haar hoofd en angst maakt zich over haar meester.
• Een dame wordt in het verkeer ingehaald door een voertuig, moet abrupt uitwijken om een aanrijding te vermijden, en verkeert naderhand in emotionele shock, ten gevolge waarvan zij met de ambulance wordt afgevoerd.   

De fysieke letsels brengen vaak een psychische aantasting met zich mee, waar u zich als slachtoffer mogelijks nooit bij neer zal kunnen leggen. U wordt gedwongen een nieuw leven te (leren) leiden, terwijl u zich zeer bewust bent over hoe het was vóór het ongeval en hoe het zou worden indien dit ongeval u niet was overkomen. Uw leven wordt overhoopgehaald. Deze vaststelling is vaak ongemeen hard, maar voor zoveel slachtoffers zeer herkenbaar.

Meermaals merkt VDV Advocaten in haar letselschadezaken op hoe het lijden van de slachtoffers de grens van het fysieke overstijgt. Vaak ook komen daarbij frustraties naar boven wegens het gebrek aan gehoor dat zij ervaren bij de ‘professionals’ die zij na ongeval hebben ontmoet.

Onze doelstelling is de concrete gevoelscontext van elk slachtoffer duidelijk in kaart te brengen en het belang ervan onder de aandacht te brengen en te benadrukken, zowel tijdens de minnelijke of gerechtelijke medische expertise, als tijdens de onderhandelingen als bij een eventuele verdediging voor de rechtbank. Meteen onderstrepen wij ook het belang dat u zich als slachtoffer van in het begin laat bijstaan door een onafhankelijk advocaat-specialist en een eigen raadsdokter, zodat teleurstelling en onvolkomenheden in uw zaak kunnen vermeden worden.

De theorie: vergoeding van moreel leed

Bij een schadebegroting wordt het psychisch leed begroot onder de noemer persoonlijke ongeschiktheid (naast de economische en de huishoudelijke ongeschiktheid).

Deze persoonlijke ongeschiktheid omvat de beperking of aantasting van de gedragingen in het dagelijks leven, de pijnen, ongemakken en frustraties die de opgelopen letsels met zich meebrengen, maar ook het effect dat het slachtoffer ervaart in de persoonlijke activiteiten (hobby’s, sportbeoefening, sociale relaties). Deze ongeschiktheid kan zowel tijdelijk als blijvend zijn.

De begroting van moreel leed is een zeer delicate aangelegenheid. Deze schade is vaak abstract en elke vergoeding daarvan blijft altijd voor een stuk symbolisch.

Het is bij de invulling van belang de doelstelling van een dergelijke vergoeding voor ogen te houden: de betrachting om middels een geldelijke vergoeding troost/compensatie te bieden voor de psychische schade die u als slachtoffer werd toegebracht. Het Hof van Cassatie omschrijft de doelstelling als volgt: “De rechtsvordering tot schadevergoeding wegens morele schade, heeft tot doel de pijn, de smart of enig ander moreel leed te lenigen en in die mate de schade te herstellen.” (Cass. 3 februari 1987, Arr.Cass. 1986-87, 724).

De praktijk: wat is moreel leed waard?

Een greep uit de recente Belgische rechtspraak inzake zware letselschades leert dat de blijvende persoonlijke ongeschiktheid (met inbegrip van het moreel leed) zeer uiteenlopend wordt begroot:

• Een vijfentwintigjarige man raakt zwaargewond door een verkeersongeval. De letsels worden geconsolideerd wanneer hij 27 jaar is. Er wordt onder meer een blijvende persoonlijke ongeschiktheid van 40% weerhouden. De rechtbank kent een vergoeding toe van 192.973,22 euro.
• Een tweeëntwintigjarige man raakt ernstig gekwetst door een verkeersongeval. De letsels worden geconsolideerd aan 26 jaar. De blijvende persoonlijke ongeschiktheid van 40%, wordt door de rechtbank vergoed voor 60.000,00 euro.
• Een dame (mid-vijftiger) wordt het slachtoffer van een ongeval met een blijvende persoonlijke ongeschiktheid van 20% tot gevolg. Op consolidatiedatum heeft zij de leeftijd van 58 jaar bereikt. De rechtbank kent een vergoeding toe van 56.628,94 euro.
• Een man (vijftiger) wordt het slachtoffer van een ongeval met eveneens een blijvende persoonlijke ongeschiktheid van 20%. Op consolidatiedatum heeft hij de leeftijd van 56 jaar bereikt. De rechtbank begroot de vergoeding op 14.000,00 euro.

Bovenvermelde (reële) casussen wekken uiteraard verbazing op. Immers, hoe is het mogelijk dat volledig gelijklopende percentages, volgend uit objectief medisch-deskundig onderzoek, resulteren in dergelijke extreem afwijkende vergoedingen door de rechtbanken?

In tegenstelling tot wat u misschien verwacht, wordt de vergoeding van een blijvende persoonlijke ongeschiktheid niet steeds op dezelfde wijze begroot. Dit geldt overigens ook voor de blijvende huishoudelijke en economische ongeschiktheid.

Er worden door de rechtbanken in letselschadematerie verschillende vergoedingsmethodes door elkaar gebruikt.  Concreet is er keuze tussen

1. de kapitalisatietechniek,
2. de methode van de geïndexeerde rente,
3. de forfaitaire methode.

De rechtbanken kunnen vrij kiezen welke techniek zij hanteren bij de schadeberekening; dit vaak onafgezien het ongeschiktheidspercentage van het slachtoffer.

De bovengenoemde praktijkgevallen tonen aan dat de ene methode een veel gunstiger resultaat oplevert voor het slachtoffer dan de andere. Zo wordt een maximaal resultaat bekomen via het gebruik van de kapitalisatietechniek, terwijl de forfaitaire methode eerder resulteert in minimale bedragen.

Door de aandacht te vestigen op de precieze situatie waarin u zich bevindt en impact die de opgelopen letsels hebben op uw leven (o.m. de ernst van uw lijden, de duur ervan, de intensiteit van de door u geleden pijn, enz.…), kan de rechtbank overtuigd worden dat een gepaste vergoeding slechts wordt bekomen door toepassing van de voor u meest gunstige methode.

Besluit

Zowel de medische als juridische begroting van letselschade is een complex kluwen, waarin de eigen gevoeligheden en bezorgdheden van de slachtoffers vaak naar de achtergrond verdwijnen.

Het is van belang dat u zich in deze nichematerie van bij he begin laat bijstaan door een eigen, onafhankelijk advocaat-specialist, met daarnaast een eigen raadsdokter, om u doorheen dit ingewikkelde, vaak lange en moeizame proces te loodsen en een gepaste vergoeding te bekomen.

VDV Advocaten heeft de kennis en de kunde in huis om uw belangen als slachtoffer optimaal te behartigen. Met een individuele benadering en bijzondere aandacht voor uw lijden en bezorgdheden. Wij stellen ons tot doel om u zowel op medisch en juridisch vlak de best mogelijke bijstand te bieden.

Aarzel dan ook niet om ons kantoor te contacteren.

Mr. Marie Desmet, advocaat VDV Advocaten