Assita Kanko is een politica afkomstig uit Burkina Faso. Ze was eerst actief bij de Franstalige liberalen van de MR, maar zetelt nu voor de N-VA in het Europees Parlement. In haar column in de Nederlandse krant De Telegraaf (“Als we niet trots zijn op onze waarden, verliezen we alles” – 23/7) verwonderde zich erover dat toen ze in 2008 Belgisch staatsburger werd, ze geen eed moest afleggen en bijvoorbeeld ook niet moest beloven de wetten en normen van haar nieuwe land te zullen respecteren. “Ik vond dat zelf betreurenswaardig en eenzaam en heb de eed wel opgezegd, in mijn hart,” noteerde ze niet zonder enige pathos. Dat zorgde alvast voor een gebruikelijke portie cynisme op sociale media.
Moet er een andere eed komen voor Vlamingen en Walen, nu die volgens sommigen in verschillende democratieën leven?
Wat zou ze dan zoal onder ede hebben bevestigd? Getrouwheid aan de Koning (evident voor een MR-politicus, maar minder voor de N-VA)? Omvat eerbied voor de grondrechten ook het ganse EVRM (ook op de wijze zoals geïnterpreteerd door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, of is dit activistische rechtspraak die volgens haar partij niet zou mogen meetellen)? Moet er een andere eed komen voor Vlamingen en Walen, nu die volgens sommigen in verschillende democratieën leven? Het lijkt erop dat een voor iedereen aanvaardbare eed geen evidentie is. En worden onze Vlaamse normen vertolkt door het eindeloos tv-feuilleton “FC De Kampioenen” van vijf jaar geleden, maar ook van twintig jaar geleden?
Zou die eed er dan misschien in bestaan trouw te zweren aan wat de Nederlandse filosoof Paul Cliteur (toen hij nog niet in de ban was van Thierry Baudet) ooit omschreef als de “monoculturele kern” van onze West-Europese samenleving? De Standaard opende op 26 juli met de resultaten van de barometer “samenleven”, waaruit blijkt dat in Vlaanderen 9 procent “van de burgers van de tweede generatie met een herkomst buiten de EU vindt dat de wet mag worden overtreden bij een conflict tussen wet en religie”. KUL-rector Luc Sels reageerde op Twitter gevat met de vaststelling dat alvast 91 % van die ondervraagden de scheiding tussen kerk en staat dus klaarblijkelijk wel omarmt. Zal het afleggen van een plechtige eed daar veel aan veranderen?
Deze week was er anders in Nederland wat commotie over magistraten die wél een eed hadden afgelegd, maar de verkeerde. Daar geraakte bekend dat bij het gerechtshof in Den Bosch raadsheren bij hun aanstelling al jaren bij het afleggen van hun eed de formule voor gerechtsambtenaren gebruiken, maar die vertoont kleine maar duidelijke verschillen met deze die bestemd is voor raadsheren. De vraag is nu wat de gevolgen zijn, want strikt genomen werden zowat 1.100 arresten uitgesproken door raadsheren die niet op de juiste manier werden aangesteld. De krant NRC kopte alvast “Foute eed: haarkloverij of vele zaken opnieuw? “ (NRC, 23/7). De kwestie is nu in handen van de Hoge Raad. De krant laat een hoogleraar aan het woord die verwacht dat de Hoge Raad zal oordelen “in de geest van de samenleving”. Hij bedoelt allicht dat een sanctie verbinden aan de foute eed als juridische haarkloverij zal worden bestempeld. Dat doet dan meteen de vraag rijzen wat het nut is van die eed, wanneer de miskenning ervan tot niets leidt? Is die eed dan enkel maar wat plechtstatige flauwekul?
Waarom zou een advocaat dan nog trouw moeten zijn aan de Koning (we leven toch niet meer in de tijd van Napoleon)?
Over enkele weken verschijnt mijn nieuwste boek ‘Hoe vrij is het vrij beroep nog?’. Het toeval wil dat ik het daar ook op heb over het ritueel van de eed. Advocaten beginnen hun carrière met o.m. “getrouwheid aan de Koning, gehoorzaamheid aan de Grondwet en aan de wetten van het Belgisch volk, dat ik niet zal afwijken van de eerbied aan het gerecht en de openbare overheid verschuldigd” te zweren. Het Grondwettelijk Hof oordeelde vorig jaar dat de wet van 1847 die de belediging van de Koning verbiedt strijdig is met de vrijheid van meningsuiting en dus met de Grondwet. Waarom zou een advocaat dan nog trouw moeten zijn aan de Koning (we leven toch niet meer in de tijd van Napoleon)? Ook de “gehoorzaamheid aan de Grondwet en aan de wetten van het Belgisch volk” is uiteraard verouderd, omdat die zelf onderworpen zijn aan het Europees en aan het supranationaal recht. Over de eerbied die een advocaat moet betonen voor het gerecht heeft het Europees Hof voor de Rechten van de Mens al heel genuanceerde uitspraken gedaan.
U kan er meer over lezen in mijn boek dat in augustus verschijnt. Ik zeg dit zonder schroom en geheel volgens de hedendaagse waarden, waarbij een stukje zelfverheerlijking de norm lijkt.
***
Ik kijk uit naar dat boek.