Het Ministerieel Besluit van 23 maart met de dringende maatregelen  om de verspreiding van het coronavirus COVID 19 te bestrijden, maakt uitzonderingen voor diensten die “noodzakelijk zijn voor de bescherming van de vitale belangen van de Natie en de behoeften van de bevolking”. Daartoe behoren de “justitiehuizen, magistratuur en penitentiaire instellingen, jeugdinstellingen, elektronisch toezicht, gerechtsdeskundigen, gerechtsdeurwaarders, gerechtspersoneel, vertalers-tolken en advocaten”. Voor hen geldt dat zij verder moeten blijven functioneren, maar wel gehouden zijn “in de mate van het mogelijke het systeem van telethuiswerk en de regels van social distancing toe te passen”. De situatie op het terrein maakt wel duidelijk dat gewoon verder doen als vroeger in de volgende weken geen optie is.

De minister van Justitie werkt nu aan een aantal dringende volmachtbesluiten. Die zouden gaan over de verlenging van de termijnen in onder meer burgerlijke en administratieve zaken (o.m. voor de neerlegging van conclusies en memories). Er is ook sprake om tijdelijk de schriftelijke behandeling van zaken als regel te hanteren. Advocaten zouden wel kunnen vragen om toch nog mondelinge toelichtingen te geven, maar de rechter zal dan beslissen of er op dat verzoek wordt ingegaan. Communicatie met de griffie zou voorlopig enkel elektronisch kunnen gebeuren. Er komt een regeling voor “overmacht”. In strafzaken komen er flankerende maatregelen om de gewone werking zoveel mogelijk te benaderen, met inzet van de beschikbare nieuwe technologie. Het komt de volgende dagen allemaal op ons af.

Het moet snel gaan, want de huidige – hoe goed ook bedoelde – disparate maatregelen zorgen voor te veel verwarring en onzekerheid. Er wordt dan ook uitgekeken naar de besluiten, die eerstdaags zullen worden gepubliceerd. De Orde van Vlaamse Balies volgt de situatie op de voet en verleent de volle medewerking. In deze crisistijden kan alleen samenwerking met alle actoren justitie overeind houden.

De advocatuur, de magistratuur en de academische wereld slaan op diverse fronten de handen in elkaar om mee te helpen denken aan efficiënte maatregelen. Maar het is nu al zonder meer duidelijk: onze huidige complexe samenleving laat een lockdown van justitie niet toe en het is onmogelijk om eenvoudige tijdelijke maatregelen te bedenken die geen ongewenste neveneffecten zullen hebben. Het zal altijd een kaas met gaten zijn. Het zal er dus op aankomen om zij die daar misbruik van willen maken onmiddellijk aan te pakken.  Een uitzonderingstoestand vraagt om uitzonderlijke maatregelen, waarbij streng wordt toegekeken op de handhaving ervan.

Er is de letter van de tekst, maar ook de geest van de bepaling en – voor wat advocaten betreft – ook het deontologisch kader. Meer nog dan anders is de advocaat meer dan alleen maar de belangenbehartiger van zijn cliënt. Hij heeft ook de plicht om mee de rechtsstaat te ondersteunen en te schragen. Dat zal inspanningen vragen, maar in deze noodsituatie zullen de advocaten ook hun maatschappelijke verantwoordelijkheid moeten nemen.

Het zijn barre tijden. De kantoren van de Orde van Vlaamse Balies mogen dan wel gesloten zijn, iedereen zit thuis aan zijn PC of aan de laptop gekluisterd en er is gigantisch veel te doen. De ganse dag tot laat in de avond zijn er videovergaderingen, worden teksten geschreven, contacten gelegd met allerhande overheden, gekeken hoe men hetzelfde probleem in het buitenland aanpakt. Het dagelijks aanvullen van de coronapagina op de website van de OVB, met de meest accurate informatie, is een huzarenstuk.

Er zijn ook dagelijkse crisisvergaderingen van de Raad van Bestuur (via conference-calls), om oplossingen aan te reiken voor de vele zorgen van de advocaten. Komen ze in aanmerking voor een hinderpremie of tijdelijke werkloosheid? Hoe zit het met verblijfsregelingen van hun cliënt wanneer die besmet is met het coronavirus? Hoe moet het verder met de zittingen op een jeugdrechtbank waar iedereen op elkaar gepakt zit? Zijn de videoconferentiemodules niet strijdig met het beroepsgeheim en zijn ze wel GDPR-conform? Wanneer zullen de vergoedingen van de juridische tweedelijnsbijstand worden uitbetaald? etc. Het is schier eindeloos.

De crisis maakt ook dat het nooit meer wordt zoals voorheen. Er waren meer dan 1000 inschrijvingen voor een door de OVB georganiseerd webinar over telewerk en videoconferentie. Eerstdaags volgen er bijkomende webinars over de besluitwetten (van zodra ze gepubliceerd zijn) en over sociaal-economische maatregelen die van belang zijn voor advocatenkantoren.

De advocatuur zit op een keerpunt. Dat is ook een opportuniteit. Crisissen zijn uitdagingen. Advocaten moeten hun cliënten blijven bijstaan, ook in moeilijke omstandigheden omdat het hun verdomde plicht is dat te doen.

Hugo LAMON

Meer blogposts lezen van Hugo Lamon? Dat kan hier!